دگزامتازون

مصرف دگزامتازون اعتیاد می آورد؟

کد مطلب : 20772تعداد نظرات : 1 نظرزمان مطالعه : 10 دقیقه
زمانی که دچار سرماخوردگی یا حساسیت شده اید و بعد از مراجعه به پزشک در بین داروها یک آمپول دگزامتازون هم دریافت می کنید. داروی دگزامتازون داروی پرمصرف در کشور است، اما درباره موارد مصرف و عوارض جانبی آن چه می دانید؟

دگزامتازون ، پرمصرف ترین دارو در ایران

یکی از داروهایی است که در اشکال مختلف خود (شربت، قرص، قطره، آمپول و پماد و محلولها) یکی از پرکاربردترین داروهاست و در نتیجه ابهامات و سوالات هم پیرامون آن زیاد است.از داروهای معروف دیگر در این دسته میتوان به بتامتازونکورتیزون – پردنیزولون و هیدروکورتیزون اشاره کرد. کورتیکو استروئیدها یا همان کورتون ها داراری اثرات گسترده ای در قسمتهای مختلف بدن هستند که این اثرات گسترده همانطور که می توانند در درمان طیف زیادی از بیماریها مفید باشند، می توانند عوارض جانبی زیادی هم به جا بگذارند.

بسیاری از ما زمانی که بیمار می شویم، توقع بالایی از درمان داریم؛ یعنی می خواهیم به محض مصرف دارو بهبود پیدا کنیم. چندان هم برایمان مهم نیست که بیماری از بین می رود یا علائم آن؛ فقط می خواهیم ظرف چند دقیقه به طرز معجزه آسایی بهبود پیدا کنیم. به همین دلیل همیشه آمپول را به قرص ترجیح می دهیم.

تازه به اینها، مصرف دارو برای کاربردی غیر از درمان را هم اضافه کنید؛ مثلا از داروها برای زیبایی یا افزایش وزن استفاده می کنیم؛ بدون آنکه بدانیم مصرف نابجا و خودسرانه داروها هرقدر هم که جزو داروهای ساده باشند گاهی عوارض جبران ناپذیری به دنبال دارد. دگزامتازون هم یکی از همین داروهاست که به دلایل مختلف مثل آبریزش بینی، سرماخوردگی یا حساسیت بی رویه و خودسرانه مصرف می شود.

دگزامتازون؛پیشرو در مصرف

چندی پیش باشگاه خبرنگاران جوان خبری منتشر کرد که نگران کننده بود؛ دگزامتازون پرمصرف ترین داروی کشور است. به هرحال هر دارویی اساسا برای درمان ساخته می شود اما برخی داروها عوارض نگران کننده ای هم به همراه دارند؛ خصوصا اگر بی رویه مصرف شوند. دگزامتازون یکی از همین داروهاست که عوارض آن غیرقابل انکار است. باید بدانیم چرا این دارو پرمصرف ترین داروی کشور شده است و عوارض آن چیست. برای این منظور با دکتر سیما صدرای، داروساز و دکتر فاطمه سلیمانی، دبیر کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی داروی وزارت بهداشت گفت وگو کردیم تا موضوع را از پایه بررسی کنیم.

دگزامتازون


دکتر سیما صدرای، داروساز:


دگزامتازون چیست؟


دگزامتازون جزو کورتیکواستروئیدها یا همان کورتون هاست و البته از نوع قوی کورتون ها هم محسوب می شود. این دارو دارای اثرات ضد التهابی و ضدحساسیتی است و روی سیستم ایمنی بدن اثر سرکوب کنندگی دارد. درحقیقت دگزامتازون شبیه هورمون های غده فوق کلیه عمل می کند و معمولا زمانی تجویز می شود که نیاز به سرکوب سیستم ایمنی باشد یا ترشح هورمون های غده فوق کلیه دچار اختلال شده باشد. دگزامتازون در اشکال قرص، آمپول، شربت و در موارد خاص، قطره چشمی و پماد پوستی موجود است.

در چه مواردی تجویز می شود؟

به طور کلی دگزامتازون در مواردی که التهاب یا حساسیت وجود داشته باشد استفاده می شود. این دارو سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند و التهاب را از بین می برد. از دگزامتازون در آلرژی، التهابات آرتریت یا آرتروز شدید، آسم، انسداد ریوی و مجاری تنفسی، خروسک، تورم مغزی، سل (همراه آنتی بیوتیکشیمی درمانی (به عنوان داروی همراه) و. . . استفاده می شود.

چه کسانی ممنوعیت مطلق مصرف دارند؟

دگزامتازون بر سیستم ایمنی بدن اثر دارد اما به لحاظ مولکولی، تا 3 روز بیشتر در بدن نمی ماند. البته اگر دارو به صورت عضلانی تزریق شود ممکن است زمان بیشتری در بدن باقی بماند. در مواردی مثل هنگام واکسن زدن، وجود بیماری های ویروسی، بیماری های قارچی سیستمیک (قارچ داخل بدن) و. . . که سیستم ایمنی بیمار ضعیف شده است، مصرف کورتون ها خصوصا دگزامتازون می تواند سبب سرکشی و بدتر شدن بیماری شود. در این موارد به هیچ عنوان نباید دگزامتازون مصرف شود.

برای سرما خوردگی دگزامتازون مصرف نکنید


دگزامتازون به علت دارا بودن خاصیت ضدالتهابی متاسفانه در ایران برای سرماخوردگی و حساسیت های جزیی هم تجویز می شود که به هیچ عنوان توصیه نمی شود. در دنیا دگزامتازون موارد مصرف خاص خود را دارد و برای این موارد هم دستورالعمل دارند. اما متاسفانه در کشور ما مصرف بی رویه این دارو مشکل ساز شده است. این مصرف بی رویه، اگرچه بیماری های ساده را آنی درمان می کند اما در مقابل عوارض بیشتری را برای فرد به ارمغان می آورد. یعنی در ابتدا ممکن است فرد احساس بهبودی داشته باشد اما در درازمدت اثر عکس خواهد داشت. خود دارو و مصرف به جای آن مشکلی ندارد و اتفاقا داروی خوبی هم است اما متاسفانه اشتباهاتی که در تجویز و مصرف بی رویه وجود دارد پذیرفته شده نیست. دگزامتازون یک داروی اختصاصی است و برای نسخه های معمولی نباید تجویز شود.

مصرف دگزامتازون اعتیادآور است؟


دگزامتازون به معنای عام، اعتیادآور نیست اما وقتی دارو قطع می شود عارضه بیماری شدیدتر از قبل برمی گردد. به همین دلیل افراد پس از مدتی نیاز دارند که مصرف دگزامتازون را ادامه بدهند و از قطع دارو امتناع می کنند. همچنین بعد از مدتی دوز قبلی مصرف پاسخ نخواهد داد و برای تاثیر باید دوز را بالا برد که همین بالا بردن دوز می تواند باعث زخم معده شود.

دگزامتازون، آرتروز را آرام می کند؟


کسانی که دچار آرتریت یا آرتروز شدید هستند باید یکسری دستورالعمل ها را رعایت کنند؛ مثل کاهش وزن، پرهیز از صدمه به مفاصل، ورزش های توصیه شده و. . . که معمولا این دستورالعمل ها توسط افراد جدی گرفته نمی شود؛ بنابراین برای کاهش التهاب و درد ممکن است از دگزامتازون استفاده کنند که عملا کار درستی نیست. در بیمارانی که دردهای آرتریتی دارند، پس از مصرف احساس راحتی مقطعی به وجود می آید و اینها به دلیل اثر ضدالتهابی دارو و احساس راحتی که به دست می آورند ممکن است به مصرف این دارو تمایل زیادی داشته باشند اما باید دانست که مصرف مداوم دگزامتازون می تواند باعث پوکی استخوان شود.

از طرفی معمولا کسانی این دارو را برای دردهای آرتریتی استفاده می کنند که در سنین میانسالی و سالمندی هستند. در این سنین معمولا پوکی استخوان شروع شده و دگزامتازون می تواند این روند را تسریع کند. چاقی هم که از دیگر عوارض دگزامتازون است به خودی خود باعث بدتر شدن وضعیت در آرتروز می شود.

عوارض چشمی، عفونت و سرطان

مصرف بی رویه کورتون ها و مشخصا دگزامتازون می تواند فشار چشمی را بالا ببرد و باعث آب مروارید و آب سیاه شود. به علاوه دگزامتازون سیستم ایمنی را ضعیف کرده و بدن را مستعد عفونت می کند. در بدن هر فرد عادی به طور متوسط روزانه 100 هزار سلول سرطانی تولید می شود که سیستم ایمنی، این سلول ها را از بین می برد. دگزامتازون به عنوان عامل سرطان شناخته نمی شود اما به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند، می تواند فرد را مستعد سرطان هم بکند.

داروی زایمان زودرس یا عامل لب شکری؟

به طور کلی توصیه می شود که خانم باردار دارو مصرف نکند، اما گاهی ممکن است طبق نظر پزشک مصرف دگزامتازون تجویز شود. موارد حادی از مصرف صحیح این دارو در بررسی ها دیده نشده اما اینکه این دارو در چه ماهی از زمان بارداری مصرف شود مهم است. شکاف کام یا لب شکری که در برخی متون گفته می شود در اثر مصرف دگزامتازون در بارداری ایجاد می شود، در سه ماهه اول بارداری رخ می دهد. پس از این دوره نباید نگران مصرف منطقی دارو تحت نظر پزشک بود. به علاوه حتی گاهی در زایمان زودرس، ممکن است دگزامتازون تجویز شود. بنابراین همان طور که سه ماهه اول بارداری ممکن است عوارضی برای مصرف دگزامتازون ذکر شود، در ماه های آخر ممکن است به عنوان دارو تجویز شود.

بیماران دیابتی و خطر عفونت با دگزامتازون


همان طور که می دانید دگزامتازون سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند. دیابتی ها به دلیل بیماری خود مستعد عفونت هستند؛ بنابراین استفاده از این دارو می تواند مزید بر علت شود. پس بیماران دیابتی باید در مصرف دگزامتازون احتیاط داشته باشند. البته باید گفت در دیابتی ها هم زمانی که موارد آلرژی وجود داشته باشد ممکن است دگزامتازون تجویز شود.

دگزامتازون

 

چاقی از عوارض دگزامتازون است نه خاصیت آن!


از دیگر عوارض مصرف نابجای دگزامتازون چاقی است که بسیاری از افراد از آن شکایت دارند. اگر کسی مدتی دگزامتازون مصرف کند ممکن است عارضه چاقی را شاهد باشد که همین چاقی می تواند سبب ساز مشکلات و عوارض دیگر باشد؛ یعنی دارویی برای بهبودی تجویز شده که عوارض آن می تواند نتیجه معکوس داشته و روند بیماری را بدتر کند. به علاوه حتی در مواردی دیده شده که افراد برای چاق شدن و رسیدن به وزن ایده آل خودسرانه کورتون خصوصا دگزامتازون مصرف می کنند. خیلی عجیب و غیرمنطقی است که بخواهیم از عوارض نامطلوب یک دارو استفاده کنیم تا نتیجه مطلوب بگیریم.

عقیمی و درمان ناباروری؛ تناقضی دوسویه

داروی دگزامتازون متاسفانه به طور نابجا به عنوان مکمل و برای افزایش وزن خصوصا در آقایان و در بدنسازی مورد استفاده قرار می گیرد. اگر این دارو غدد فوق کلیه را فعال کند و روی هورمون آدرنال تاثیر بگذارد می تواند منجر به عقیمی شود. متاسفانه برخی از این عوارض هم برگشت ناپذیر ند. از سوی دیگر در برخی زوج های نابارور، ممکن است نازایی به دلیل التهاب لوله های رحمی یا تخمدان باشد که در این موارد دگزامتازون به عنوان دارو تجویز می شود که با رفع التهاب، می تواند به باروری کمک کند. یعنی دگزامتازون به همراه آنتی بیوتیک می تواند التهاب و چسبندگی مجاری دستگاه تناسلی را رفع کرده و فرد را مستعد باروری کند. این دارو در درمان ناباروری، کاربرد خاص خود را در موارد خاص تر دارد. البته این تصور که هرکس نازاست، دگزامتازون مصرف کند بارور می شود اشتباه است.

دکتر فاطمه سلیمانی، دبیر کمیته کشوری تجویز و مصرف منطقی دارو:

آمارها چه می گوید؟

آمارها نشان می دهد در مجموع حدود 25 درصد از نسخه ها یعنی به طور میانگین از هر 4 تا 5 نسخه یکی شامل دگزامتازون است. براساس اخباری هم که منتشر شده پرمصرف ترین داروی کشور دگزامتازون است. این آمار باید افراد را متوجه برخی نگرانی ها کند تا درباره مصرف این دارو حساسیت بیشتری داشته باشند.شاید یکی از مهم ترین دلایل تجویز این دارو اثر ضدالتهابی آن باشد که پس از مصرف حال خوبی در فرد ایجاد می کند. همین باعث می شود که بسیاری از بیماران اصرار داشته باشند یک کورتون تزریقی یا دگزامتازون دریافت کنند که هر چه سریعتر بهبودی حاصل شود.

غافل از اینکه بهبودی لحظه ای با استفاده از دگزامتازون می تواند درمان قطعی را به تعویق بیندازد و این یعنی که دوره درمان طولانی تر می شود و عوارضی هم به دنبال خواهد داشت که بسیاری از این عوارض به دوز مصرف وابسته نیست و حتما لازم نیست دوز خاصی از این دارو مصرف شود تا عوارض خود را نشان دهد. بررسی های ما نشان می دهد دگزامتازون به دلیل اثر ضدالتهابی خصوصا در شرایط بیماری هایی مثل سرماخوردگی ها و. . . تجویز می شود که باید گفت به لحاظ علمی کورتیکواستروئید ها جایگاهی برای تجویز در سرماخوردگی ها ندارند.

دریافت بدون نسخه

دگزامتازون عوارض شایعی دارد که باید در مواقعی که نیاز به مصرف این دارو نیست اصراری به دریافت و تجویز آن نداشته باشیم. حتی در بسیاری از موارد مردم به طور خودسرانه این دارو را بدون نسخه دریافت می کنند که اگر مصرف خودسرانه را به آمار تجویز اضافه کنیم به همان آمار یک چهارم می رسیم یعنی از هر چهار نسخه، یکی دگزامتازون این دارو جزو لیست داروهای مجاز برای ارائه بدون نسخه نیست اما آنچه در عمل اتفاق می افتد این است که متاسفانه افراد به اصرار ممکن است بدون نسخه این دارو را دریافت کنند.

دگزامتازون در ایران و سایر کشورها


ممنوعیت مصرفی برای دگزامتازون در کشورهای اروپا وجود ندارد. آنچه وجود دارد این است که در اروپا به طور کلی داروهای تزریقی در درمان های سرپایی تجویز نمی شود و تزریقات به شکلی که ما در داروخانه ها با نسخه یا بدون نسخه دریافت می کنیم وجود ندارد . کشورهای اروپایی در ارائه کل داروهای تزریقی محدودیت دارند، داروهای تزریقی فقط در درمانگاه ها و بیمارستان ها تجویز می شود و در درمان های سرپایی یا داروخانه ها بدون نسخه داده نمی شود. آنچه باید در نظر داشت این است که نباید انتظار داشته باشیم برای همه مشکلات داروهای قوی خصوصا تزریقی تجویز شود.

بیمار باید در شرایط خاصی باشد تا بتوان برای او داروی تزریقی در نظر گرفت. یعنی بیمار یا باید قادر به بلع نباشد و یا در شرایط حادی قرار داشته باشد که لازم باشد هرچه سریع تر دارویی به بدن او وارد شود تا شرایط به حد تقریبا نرمالی برسد یا زمانی که دارو فقط به شکل تزریقی موجود است و فرم دیگری ندارد. در این شرایط مجبوریم از داروهای تزریقی استفاده کنیم؛ در غیر این صورت تجویز داروهای خوراکی، موضعی و یا حتی شیاف به داروهای تزریقی ارجحیت دارد. علت این است که آمارها نشان می دهد فارغ از نوع دارو، تا 5 درصد احتمال ایجاد عارضه از خود تزریق وجود دارد؛ حتی اگر این تزریق آب مقطر باشد. به هرحال آبسه و ورم و. . . ناشی از تزریق هم خود به عنوان عارضه برشمرده می شود.

آگاهی را افزایش دهیم

متاسفانه اتفاقی که در کشور ما رخ می دهد این است که معمولا درباره داروهایی که پیک مصرف دارند به دنبال داروی جایگزین هستیم. در دوره ای پیروکسیکام زیاد مصرف می شد که عارضه فلج پا را به دنبال داشت، دگزامتازون را به جای پیروکسیکام در نظر گرفتند. الان هم به دنبال دارویی جایگزین دگزامتازون هستند که درست نیست. باید به جای اینکه به دنبال جایگزین برای داروهای پرمصرف باشیم، میزان مجاز مصرف را رعایت کنیم. باید به جای حذف یک دارو، دانش و آگاهی، چه بیماران و چه پزشکان را افزایش داد.

وزارت بهداشت برای این مصرف بی رویه چه کرده است؟

سازمان غذا و دارو منتظر این نیست که آماری به دست آید و سپس اقدام کند. ما در سطوح مختلف اقداماتی را انجام می دهیم. استخراج همین آمار، نتیجه اقداماتی است که انجام شده و ما در 3 سال اخیر شاهد روند کاهشی مصرف دگزامتازون بوده ایم. مصرف دگزامتازون در این سال ها به سمت میزان مصرف منطقی شدن پیش می رود. به هرحال مثلث بیمار، پزشک و داروساز در تجویز و مصرف دارو نقش مهمی دارد و اقدامات مختلفی که انجام می شود باید هر سه این رئوس مثلث را دربر گیرد.

در حال حاضر اقداماتی در حوزه مصرف منطقی دارو در سازمان غذا و دارو درحال انجام است. برنامه هایی را در گروه پزشکی در نظر گرفته ایم که راهکارهای مدیریتی، نظارتی و آموزشی را شامل می شود. در کنار آن آموزش، اطلاع رسانی و آگاهی مردم است که باید از عوارض داروها اطلاعات صحیح و کاملی داشته باشند.

مصرف دگزامتازون اعتیاد می آورد؟

4.520
این مطلب مفید بود ؟182
توجه : مطالب بخش بهداشت و سلامت سایت نمناک از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از اینرو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .
برگرفته از سیب سبز-/ف
1 نظر به ثبت رسیده است
احمد شمس1396-03-09
تشکر فراوان از مطلب مفید تان اما من حدود هفت سال میشود که گلو درد حساسیتی دارم ودر ابتدا دکتر برایم قرص دکزامتازون نوشته وآنرا تطبیق نمودم وبهبود حاصل کردم وهمچنان حین مریضی فوق از داروی متذکره تا الحال استفاده کرده ام ودر پهلویش مدت پنج سال است که درد عضله ساق پا دارم وحالا فهمیدم که وقتی قرص دکزا متازون مصرف کنم درد ندارم واگر مصرف نکنم حین ایستادن و راه رفتن در ناحیه ساق درد شدیدی دارم امید مر در رفع این مشکل یاری رسانید
2512
وبگردی