دم اسب
“دم اسب”ی معمولا در خاکهای ماسه ای و سنگریزه دار و همچنین در مناطق مرطوب مانند مرداب ها دیده میشود و از خواص داروئی بسیار بالایی برخوردار است.

گیاه دم اسب

     دُم اسب نام گیاهی است از تیره دم اسبیان (Equisetaceae دم اسب گیاهی است که از 270 میلیون سال پیش در روی زمین وجود داشته است و به عنوان گیاه داروئی در اروپا و چین بکار رفته است. دم اسب چون دارای مقدار زیادی سیلیس می باشد بنام سیلیس Silica نیز معروف است. دم اسب دو نوع ساقه هوایی دارد.ساقه ای که برنگ قرمز است و دراوائل بهار ظاهر می شود و دیگری ساقه نازا که برنگ سبز بوده و بعد از آن رشد می کند و مصرف طبی دارد. دم اسب در کشورهای اروپا، آسیا و ارتفاعات هیمالیا و شمال ایران بطور خودرو می روید. گیاه دم اسبی دارای ساقه زیرزمینی بسیار دراز، افقی و بندبند است و در هر بند تورمی غده ای شکل دیده می شود و ریشکهای آن که بر ساقه زیرزمینی اتصال دارند در خاک فرو رفته اند. این گیاه دارای ساقه های غیر بارور و دارای هاگ است که از ریزومهای چندساله رشد می کند.
 
ساقه بارور نمی تواند فتوسنتز کند. گل آذین در انتهای ساقه قرار دارد و در برگیرنده 20 اسپورانژیفور می شود. جوانه زنی، لقاح و رشد گیاهان دم اسبی جوان مانند سرخس هاست.به طور کلی گیاهان جنس دم اسبی از گیاهان بی گل و نهانزادان آونددار چند ساله هستند. دارای برگهای کوچک رشد نکرده است به طوری که ساقه هوایی آنها ظاهراً بدون برگ است ولی وقتی خوب دقت شود در گروه ها و بندهای متعددی که ساقه دارد برگهای رشد نکرده ای به صورت فلسهای کوچک سیلیسی و لخت دیده می شود. دم اسبی تنها گونه باقی مانده از خانواده Equisetaceae است که با وجود اینکه گیاهی آوندی است ولی به جای بذر با هاگ تولید مثل می کند. برآمدگی های سفید رنگ بر روی این گیاه ناشی از تجمع سیلیکات درون سلولها است. هاگها در اسپورانژیفورهای موجود در مخروطها تولید می شوند. این مخروطها در انتهای هر ساقه قرار دارند. در این گونه از دم اسبی این مخروطها فتوسنتز کننده نیستند ولی در برخی گونه های دیگر مانند E. palustre این مخروطها می توانند فتوسنتز کنند.
 
گیاه دم اسب

گیاه دم اسب

ترکیبات گیاه دم اسب

دم اسبی دارای مقدار زیادی سیلیس می باشد و به همین دلیل بنام Silica نیز معروف است. دم اسبی دربرگیرنده ترکیبات گوناگونی دیگری مانند اسید آکونیتیک(aconitic acid)، اسید پالمیتیک(palmitic acid)، نیکوتین، 3- متیل اکسی پیریدین(3-methyloxypyridine)، دی متیل سولفون(dimethylsulfone)، اکوئیسیتین(equisitine)، پالوسترین(palustrine) و تیامیناز (thiaminase ) است. بعلاوه در این گیاه یک ماده تلخ و مقدار کمی اکسالیک اسید، مالیک اسید، نوعی ساپونین و... وجود دارد. در گیاه تازه 15-3 درصد و در خاکستر گیاه تا 70 درصد سیلیس یافت می شود. آزمایشات متعدد نشان می دهد که دم اسب مقدار بسیار کمی طلا نیز دارد.
گیاه "دُم اسب" اصولاً به تولید 2 نوع ساقه می پردازد :
 
الف) ساقه های بارور (fertile ، reproductive) :
 
ساقه های بارور یا زایا در اوایل بهار ظاهر می گردند. آنها به رنگ قهوه ای روشن (برنزه) ، بدون انشعاب ، توخالی ، فاقد برگ ، استوانه ای ، بندبند ، ایستاده ، با قطر 8/0 سانتیمتر و طول 12-6 اینچ هستند. ساقه های زایا در قیاس با ساقه های دیگر به تعداد کمتری توسط "دُم اسب ها" تولید می شوند. هر بند از ساقه ها (joint) دارای یک برآمدگی با بافت زبر است که غلاف کاغذی کوتاهی (برگ های تغییر شکل یافته) با 12-8 دندانه احاطه می گردد. قطعات ساقه ای "دُم اسب ها" براحتی در اثر کشیدن از همدیگر مجزا می گردند بطوریکه آنها را می توان مجدداً بسان لوله های بخاری به یکدیگر متصل نمود. پایۀ میوه ها (fruiting stalk) به رنگ سفید تا قهوه ای هستند و مخروط های مولد هاگ یا اسپور موسوم به "استروبیلوس" (strobilus) در انتهای آنها قرار می گیرند. مخروط های مذکور به رنگ زرد تا قهوه ای و طول 25/1-5/0 اینچ می باشند. تولید هاگ ها در فاصله مارس تا جولای رُخ می دهد. ساقه های بارور پس از پژولیدن و متعاقباً مرگ به آزادسازی اسپورهای تولیدی عموماً در اوایل تابستان می پردازند.
 
الف) ساقه های عقیم (sterile ، vegetative) :
 
ساقه های عقیم یا رویشی متعاقب ساقه های بارور ظاهر می گردند و شمایلی متفاوت دارند. این ساقه ها مشابه درختان سوزنی برگ مینیاتوری با انشعاباتی پَرمانند (plume-like) ، ظاهری مشابه برس-لوله (bottle-brush) و حائز شاخه های فراهم (whorl) در محل گره ها هستند و این چنین ظاهری باعث انتساب نام "دُم اسب" به گیاه مذکور شده است. ساقه های عقیم به رنگ سبز ، ایستاده تا گاهاً خوابیده و به طول 24-6 اینچ هستند. آنها مشتمل بر قطعاتی توخالی ، شیاردار (grooved) و باریک به قطر 5/1-1 سانتیمتر می باشند. بندهای میانی و فوقانی آنها به شکل 12-6 شاخه سوزنی شکل به طول 4-2 اینچ هستند. این ساقه ها دارای مقطع 4-3 گوشه و انتهای سیاه می باشند ولیکن برخلاف ساقه های زایا توخالی نیستند. هر گره این ساقه ها و شاخه هایش توسط غلافی کوچک و دندانه دار احاطه گردیده اند. ساقه هایی که سطح خاک قرار دارند ، با فرارسیدن سرمای پائیزه بفوریت خشک (die back) می گردند.
معمول ترین گونه های "دُم اسب ها" عبارتند از :

الف) دُم اسب مزارع

"دُم اسب مزارع" (field horsetail) با نام علمی "Equisetum arvence" گیاهی چندساله با ریزوم های گسترده است که در طی هر فصل رشد به تولید نوساقه ها و سیبک های متعدد می پردازد.

ب ) دُم اسب غول آسا

"دُم اسب غول آسا" (giant horsetail) با نام علمی "Equisetum telmateia" گواینکه در ظاهر شباهت بسیاری به "دُم اسب مزارع" دارد امّا دارای ارتفاع بلندتر و ساختار درشت تری است و ساقه های بارور بیشتری تولید می نماید.

پ ) دُم اسب ساینده

"دُم اسب ساینده" (scouring rush) با نام علمی "Equisetum hyemale" گیاهی همیشه سبز ، بدون برگ ، توخالی ، حائز ساقه های بندبند ، طول بیش از 5 فوت و قطر 5/0 اینچ با نوارهای خاکستری رنگ می باشد. این گیاه که دارای ساقه هایی خشبی و بادوام به دلیل تجمیع سیلیس است، پس از استقرار در مقابل بروز دوره های خشکی نسبتاً مقاوم می باشد و از طریق ریزوم ها و اسپورها گسترش می یابد.

تولید مثل دم اسبیان

تولید مثل دم اسبیان به دو صورت رویشی و زایشی صورت می گیرد. تولید مثل رویشی در نتیجه از بین رفتن بخشهای هوای بر اثر شرایط نامساعد محیط و رویش ساقه های هوایی جدید از ریزوم صورت می گیرد. هاگهای دم اسب درون استروبیل بوجود می آیند. چهار نوار به نقطه ای از سطح هاگ متصل است که آن را بطور مارپیچ پوشانیده اند و الاتر (بازو) نامیده است. یاخته های جنسی روی یک گامتوفیت مشترک تولید می شوند. گامتوفیت می تواند فتوسنتز کننده و از نظر تغذیه نیز خود کفاست. اسپوروفیت دیپلوئید و یاخته های جنسی هاپلوئیدند.
 
گیاه دم اسب

خواص گیاه دم اسبی در طب سنتی

بهترین زمان جمع آوری دم اسبی

بهترین زمان جمع آوری دم اسبی اواسط تابستان است. ساقه های جمع آوری شده را می تواند به صورت تازه و یا خشک شده مورد استفاده قرار داد.

خاک

دم اسبی معمولا در خاکهای ماسه ای و سنگریزه دار و همچنین در مناطق مرطوب مانند مردابها دیده می شود. مقاومت این گیاه به شرایط محیطی، قابلیت تولید ریزوم فراوان و سیستم ریشه ای آن باعث شده است که غلبه بر این گیاه و همچنین انقراض آن مشکل باشد. خاکهای غنی از مواد غذایی و دارای زهکش مناسب برای رشد این گیاه مناسب نیست.

خواص داروئی

1- برا ی رفع گلو درد و روم گلو جوشانده دم اسب را غرغره کنید .
2-کمپرس آن برای برطرف کردن دردهای آرتروز و روم مفاصل مفید است .
3-برای درمان التهاب چشم ، چشمان خود را با جوشانده دم اسب بشوئید .
4-ضرب خوردگی قسمت هیا بدن را با کمپرس دم اسب التیام دهید .

طرز استفاده

دم کرده :یک قاشق مربا خوری از گیاه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و برای مدت 10 دقیقه دم کنید .
جوشانده :مقدر 100-80 گرم گیاه خشک را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید برای مدت نیمساعت بجوشد سپس آنرا صاف کرده و بمقدر یک فنجان قبل از هر غذا بنوشید .
شراب دم اسب :30 گرم گیاه خشک را در یک لیتر شراب سفید ریخته و بمدت دو هفته بگذارید بماند البته هر روز آنرا تکان دهید پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربست نگهدری کنید . مقدر مصرف آن یک لیوان صیح ناشتا می باشد . و معمولا برای بند آوردن خونریزی استفاده می شود . از این شراب برای شستشوی زخم ها نیز می توان استفاده کرد .
گرد دم اسب :گیاه خشک شده را در آسیاب برقی بریزید تا بصور پودر داراید . مقدر مصرف پودر یک گرم قبل زا هر غذا است .

مضرات

این گیاه را نباید اطفال خردسال و زنان حامله مصرف کنند مقدر مصرف زیاد آن ینز ممکن است باعث ناراحتی معده و اختلال در دستگاه هضم و اسهال شود .

خواص گیاه دم اسب در طب سنتی

یک متخصص طب سنتی گفت:خانم هایی که همواره در آرزوی داشتن ناخن هایی بلند و محکم هستند روغن این گیاه را فراموش نکنند.گیاه «دم اسب» در ایران و کشورهای اروپایی و آسیای شرقی و جنوب شرقی مانند چین و ژاپن می روید و ساقه و برگ های این گیاه مورد استفاده قرار می گیرد. وی با اشاره به اینکه گیاه دم اسبی تاثیر چشمگیری در تسکین سرفه های برونشیتی دارد؛ اظهار داشت:بخور دم اسب در بهبود بیماری های تنفسی مانند آسم نیز مفید است.مصرف روزانه 2 استکان دمنوش دم اسبی به افراد دارای سوء هاضمه توصیه می شود. علاوه بر آن نوشیدن هر 12 ساعت 1 لیوان دمنوش مخلوط دم اسبی همراه با پنیرک تاثیر بسزایی در درمان کیست های تخمدان و سینه دارد.وی با بیان اینکه استفاده موضعی از روغن دم اسبی سبب طراوت و شادابی پوست می شود
 
؛ عنوان کرد:
 
روغن دم اسبی نقش موثری در تقویت و استحکام ناخن ها نیز دارد.از آنجایی که زیاده روی در مصرف گیاه دم اسبی باعث خشکی و درد مفاصل و احساس کسالت و خستگی می شود، افراد باید پس از هر 4 هفته استفاده مداوم 1 هفته استراحت کنند سپس روند استفاده از گیاه را ادامه دهند.مصرف برگ های سبز گیاه دم اسبی برای بهره مندی هر چه بیشتر از خواص دارویی گیاه؛ توصیه کرد:زنان باردار و شیرده مجاز به استفاده از این گیاه نیستند.افراد می توانند برای کاهش خونریزی های رحم و روده 2 قاشق غذاخوری از گیاه دم اسبی را به مدت 30 دقیقه دم کنند سپس محلول صاف شده آن را مورد استفاده قرار دهند.استفاده موضعی از مخلوط پودر شده گیاه دم اسبی همراه با زردچوبه، خرما و دنبه نیز سبب کاهش التهابات مفصلی در مبتلایان به روماتیسم و آرتروز می شود.

دم اسب ، هر آنچه که باید از گیاه دم اسب بدانید

4.717
این مطلب مفید بود ؟161
منبع : نمناک - / ک.ک
وبگردی