پدر علم کویرشناسی ایران چشم از جهان فروبست

پرویز کردوانی متولد 1310، جغرافیدان ایرانی و دارنده مدال ملی و نشان عالی دانش در ایران بود. او در پنجمین همایش چهره های ماندگار (سال 1384) به عنوان چهره ماندگار در زمینه جغرافیا معرفی شد. پدرش حسینعلی بلوکباشی از ملاک منطقه بود و فریده گلبو همسر اوست و مجسمه یادبود وی به پاس زحمات بی دریغی که در حوزه محیط زیست داشته، در میدان انقلاب شهر گرمسار نصب شده است.

کردوانی تحصیلات ابتدایی را در دبستان داراب ریکان و دوره متوسطه را تا کلاس 9 در دبیرستان آفتاب گرمسار گذراند و پس از اخذ مدرک دیپلم از دبیرستان رازی تهران (مدرسه فرانسوی ها) برای ادامه تحصیل به آلمان می رود و مراتب تحصیلی اش را تا دکترای رشته عمران کویر طی می کند. وی در سال 1345 موفق به اخذ مدرک دکتری می شود.

وی پس از بازگشت به ایران به عنوان نخستین عضو هیأت علمی دانشکده تازه تأسیس کشاورزی ارومیه، مشغول به خدمت شد و پس از دو سال تدریس در این دانشکده در سال 1347 شمسی به گروه آموزشی جغرافیای دانشگاه تهران انتقال پیدا کرد و در همین سال ها بود که مطالعه میدانی خود روی مناطق کویری ایران را با جدیت فراوان پی گرفت.

کویر (نمک زار) بزرگ مرکزی ایران و مناطق همجوار آن، جغرافیای خاک ها، حفاظت خاک، اکوسیستم های طبیعی، اکوسیستم های آبی، آب های شور، آب های سطحی و زیرزمینی، ژئوهیدرولوژی، مناطق خشک و مناطق خشک:ویژگی های اقلیمی، علل خشکی، مسائل آب و غیره، خشکسالی و راه های مقابله با آن در ایران از کتاب های وی است که در زمان حیات خود و در حین تحقیقاتش منتشر کرده است.

به گزارش ایسنا: وی همواره بر روش های استفاده شده در کشور برای جلوگیری از ریزگرد را نقد کرده و معتقد بود ریزگردهای داخلی ناشی از زمین های کشاورزی است که به دلیل کمبود آب رها شده اند. او در زمان حیات خود در این باره گفته بود که زمین کشاورزی تا زمانی که کشت و کار در آن انجام می شود، ریزگرد تولید نمی کند و در صورتی که خشک شود تا 6-5 سال ریزگرد ندارد؛ چرا که ریشه گیاهان مانده در زمینه «هوموس» (یک نوع مواد آلی کربن دار تیره رنگ خاک) تولید می کند و این ماده موجب چسبندگی خاک خواهد شد.

پدر علم کویرشناسی ایران تاکید داشت که زمانی که هوموس از بین می رود، ریزگردهایی ایجاد می شود که این امر موجب بروز سرطان می شود؛ زیرا دو کود مهم «ازته» و «فسفاته» به زمین ها داده می شود. کود ازت به سرعت جذب زمین خواهد شد، ولی کود فسفات جذب نمی شود و سرطان زا است.

کردوانی، زمین های کشاورزی که به دلیل کمبود آب رها شده اند، احداث چاه های نفت و خشک شدن تالاب ها و باتلاق ها و دریاچه هایی چون طشک و بختگان را از عوامل ایجاد ریزگردهای داخلی می دانست. احداث چاه های نفت و خشک شدن تالاب ها و باتلاق ها و دریاچه هایی چون طشک و بختگان را از دیگر عوامل ایجاد ریزگردهای داخلی ذکر می کند و ادامه می دهد:یکی از روش های مقابله با طوفان های شن و ماسه و بیابان زایی از طریق جنگلکاری عنوان شده است. در سال 1340 با جنگلکاری، شن و ماسه تثبیت می شدند.

پیشنهاد پدر علم کویرشناسی ایران برای مقابله با پدیده طوفان های ریزگرد پاشش مالچ شنی- ماسه ای است. به این ترتیب که در تانکرها مخلوطی از آب (50 درصد)، رس (35 درصد ) و ماسه (15 درصد) ترکیب و بتن شنی ماسه ای تولید و در کانون های شن و ماسه پاشیده شود.

کردوانی به بیان بهترین روش برای تثبیت ریزگرد پرداخته و یادآور شده بود که براساس اعلام سازمان ملل برای تثبیت ریزگرد باید ماده اولیه آن در محل وجود داشته باشد، ارزان باشد، فاقد آلودگی های زیست محیطی و یک بار برای همیشه باشد.

وی درمورد بارش های سیل آسا و وقوع مصیب سیل در اکثر شهرهای کشور معتقد بود که ایران از لحاظ آب در مضیقه است و به همین دلیل باید از بارش باران خوشحال شویم و خدا را شاکر باشیم. اما از آنجایی که ناکارآمدی مدیریتی در همه حوزه ها خودنمایی می کند، بارندگی های این چند روز (فروردین 98) دردسر ساز شده است. این باران باریدن ها دلیلش گرم شدن زمین است که باعث شده بی نظمی به وجود بیاید و در نتیجه، در جاهایی که کمتر بارندگی دارند هم این روزها شاهد باران های شدیدی باشیم. کردوانی تاکید داشت که این بارندگی ها مقطعی بوده و این طور نیست که بارش های این چند روز نشانه ای از پایان بحران آب باشد، پس باید آماده باشیم که از این اتفاق بهترین بهره را ببریم.

این محقق جغرافیای ایران موضوع انتقال آب دریای خزر به سمنان را بیشتر یک کشمکش سیاسی می دانست و معتقد بود انتقال آب مشکل گشا نیست و این اتفاق به نوعی جنبه سیاسی دارد، در واقع نوعی چشم و هم چشمی مابین استان ها بر سر انتقال آب دریا بوجود آمده است.

وی در این باره می گفت:پروژه هایی نظیر انتقال آب خزر به سمنان و همچنین احداث 900 کیلومتر کانال آب به گل گهر سیرجان و در ادامه به چادرملوی یزد و پروژه انتقال آب به خراسان جنوبی و رضوی از خلیج فارس و دریای عمان مشکل کم آبی را رفع نخواهد کرد.

این محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه همچنین تاکید داشت گسترش کشاورزی در کویر توجیه نداشته و اقتصادی نیست و در مورد استفاده شرب و صنعت هم اگر روش های مصرف همان شیر آب و شلنگ باشد، مشکل حل نشده و آب انتقالی به هر اندازه، ناکافی خواهد بود.

انتهای پیام/م