فلسفه عیدی دادن و گرفتن در ایام نوروز چیست؟ + احکام

ریشه و پیشینه ی عیدی دادن در ایام نوروز

انسان به طور ذاتی موجودی اجتماعی ست که صدها سال است با همدلی و همراهی در کنار همنوعان خویش زندگی می کند و تمام این سالها سعی کرده است تا با ابراز علاقه و نوع دوستی، مهر و محبت را نسل به نسل انتقال دهد.

یکی از روش های ابراز علاقه در میان همه مردم دنیا، رسم دادن هدیه می باشد که برای اولین بار از آیین های کهن ایران زمین نشات گرفته است.رسم عیدی دادن را ایرانیان باستانی میان دوستان و آشنایان خود رواج دادندو نسل به نسل این رسم زیبا تاکنون در موقعیت های مختلف زمانی و مکانی و به مناسبت های مختلف، میان مردم، منتقل شده است.

رسم هدیه دادن در فرهنگ ما، تاریخچه فرهنگی و اجتماعی دیرینه و عمیقی دارد. چنانچه در نمناک عنوان شده است هدیه دادن از زمان های قدیم موجب تحکیم روابط عاطفی، در اخانواده و اجتماع می شده است. همچنین قسمت مهمی از روابط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی در میان همه کشورها می باشد.

یکی از ایامی که مردم به یکدیگر هدیه می دهند ایام عید نوروز می باشد. عیدی دادن و عیدی گرفتن در ایام نوروز، ریشه ی دیرینه ای دارد و با گذشت قرن ها، هنوز هم این سنت زیبا در نوروز میان خانواده ها رواج دارد. بر اساس کتب آیینی و رسوم نوروز، خانواده ها لحظه ی تحویل سال نو، هدایا را در سفره ی هفت سین می گذاشتند و پس از تحویل سال به اعضای خانواده اهدا می کردند.

ابوالفضل بیهقی در بخشهایی از کتاب تاریخ خود به دادن هدیه در نوروز مهرگان اشاره کرده است. این سنت نشان دهنده تداوم رسومات نوروزی در دوره غزنویان است. با آغاز حکومت صفوی و رسمی شدن مذهب شیعه، برخی از آداب اسلامی با آیین های نوروزی درآمیخته شد و تلاش عالمان شیعه در جمع آوری احادیث و روایات معصومین در رابطه با نوروز و سنتهای آن، بر رونق بیشتر این جشن اضافه کرد.

آیین عیدی نوروز در ایران قدیم

ابوریحان بیرونی درباره رسم هدیه دادن نوروزی، به نقل از آذرباد یکی از موبدان بغداد چنین می گوید :نیشکر در ایران، در روز نوروز کشف شد و تا قبل از آن کسی نیشکر را نمی شناخت . جمشید روزی نی را دید که از آن کمی ماده ای شیرین به بیرون تراوش کرده است،دستور داد این نی را بیرون آورده و ماده ای شیرین به نام شکر را بسازند .مردم در آن ایام برای تبریک ، شکر به یکدیگر هدیه می دانند و با تکرار آن در مهرگان تبدیل به سنت هدیه دادن شد.»

هر خانواده به اندازه توان مالی خود به میهمانان، گندم بو داده، سیب و سمنو یا تخم مرغ رنگ شده به عنوان عیدی هدیه می داد. این هدایا با نیت این که گندم نماد روزی و نشان فراوانی و برکت، تخم مرغ نشان تداوم نژاد آدمی، سیب نشان برکت و نعمت و فراوانی و سمنو نماد فراوانی خوراک است،دارای ارزش فراوانی بوده است. این رسم در طول زمان به مرور تغییر کرد و به شکل امروزی تبدیل شده است.

عیدی دادن در نوروز باستان

در زمان هرمز دوم - شاه ساسانی در سال 304 میلادی ، رسم دادن سکه به عنوان عیدی آغاز شد.بر اساس کتب تاریخی ایران باستان داریوش دوم به مناسبت نوروز، در سال 416 پیش از میلاد دستور داد تا سکه زرین ویژه ای را ضرب کنند . این سکه دارای طرحی بود که سربازی در حال تیراندازی با کمان را نشان می داد. این رسم به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی مردم آرام آرام جای خود را به هدایای سنتی و کشاورزی داد.

در ایام عید افراد بزرگتر به اعضای کوچکتر خانواده و فامیل عیدی می دادند و کوچکترها برای دست بوسی نزد بزرگترها می رفتند. در فرهنگ ایرانیان عیدی دادن فقط به افراد خانواده و فامیل خلاصه نمی شود بلکه به سرایدار، رفتگر محل، نامه رسان و ... افراد زحمتکش جامعه ، عیدی را به عنوان تبرک و شگون هدیه می دهند.

عیدی دادن در رسم ایرانی ها

در ایران به مناسبت های مختلفی همچون :

عید، موفقیت، ازدواج نوزاد تازه متولد شده و ... هدیه می دهند اما هدایای عید اهمیت بیشتری دارد. عیدی دادن در جوامع سنتی و مدرن تفاوت دارد. به طور نمونه در جوامع سنتی مرسوم است که خانواده داماد برای عروس خود ،گوسفند، کله قند، پارچه، آجیل و ... هدیه می کنند. اما در جوامع مدرن بیشتر پول هدیه می دهند. اغلب هدایای نوروزی، امروزه تبدیل به پول شده است و در روزهای پایانی مردم به دنبال اسکناس های نو در بانک ها هستند.

هم اکنون بیش از نیم قرن است که پول و وجوه نقدی جایگزین عیدی های شب عید شده است که خود نکنته مهم و قابل تاملی می باشد. به نظر کارشناسان این رسم هم خوب است و هم بد. چرا که در نوع خود به اقتصادی برای خانواده ها تبدیل شده است.

برای تغییر این رسم، لازم است که والدین از نیاز های فرزندان شناخت داشته باشند و در خرید و اهدای هدایای نوروزی مناسب دقت بیشتری کنند تا تشویقی برای تغییر الگوی عیدی دادن و عیدی گرفتن در جامعه باشد. خرید لباس ،کشیدن یک نقاشی توسط نقاش، ساخت یک وسیله چوبی توسط نجار، لوازم التحریر، بازی های فکری ، خرید یک حلقه فیلم سینمایی و ... که با روحیه فرد گیرنده هدیه مناسب باشد تاثیر بیشتر و ماندگارتری دارد.

در این میان برخی از خانواده ها بنا به دلایل مختلفی چون مشکلات اقتصادی، کدورت های خانوادگی، تجددگرایی و …. این رسم دیرینه و تاریخی را کنار گذاشته اند و از دادن عیدی شانه خالی می کنند.

احکام عیدی دادن

برای تهیه هدیه برای کودکان و نوجوانان همانطور که گفته شد باید روحیه و سن آنها را مد نظر داشت. باید عیدی را طوری انتخاب کنیم که آنها لذت ببرند. همچنین یک تغییر مثبت فرهنگی داشته باشیم. مثلا دادن سجاده نماز به یک پسر بچه دبستانی نه تنها برای او لذت بخش نیست بلکه موجب دلزدگی او نیز می شود چرا که به دلیل آگاهی و سن کم ممکن است در مقایسه با هدایای دیگر بستگان امکان دارد این هدیه را بی ارزش تلقی کند.

یکی از راههای تاثیر گذاری بر روی کودکان و نوجوانان، دادن هدیه است. برای فرزندان خود بهترین هدایا را بگیرید.

چرا که بر اساس آیه شریفه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَیْهَا مَلَائِکَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا یَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ؛[تحریم/6]

« ای کسانی که ایمان آورده اید ، خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن مردم و سنگها هستند نگه دارید فرشتگانی درشت گفتار و سختگیر بر آن آتش موکلند هر چه خدا بگوید نافرمانی نمی کنند و همان می کنند که به آن مامور شده اند».

هدایت خانوانده و فرزندان به هدیه های دیگران اولویت دارد.

احکام هدیه دادن به فرزندان

اگر یکی از فرزندان دارای خصوصیتی باشد که سزاوار برتری است، البته اگر موجب فتنه و فساد نشود می توان تفاوتی در هدیه او قائل شد. البته توجه داشته باشید که در این برتری سلیقه ای عمل نکرده و به سراغ فضیلت های دینی بروید.

اگرهدیه دادن متفاوت منجر به حسادت و کینه و فتنه شود، کار حرامی انجام داده اید ف زیرا خود باعث شکراب شدن رابطه فرزندان با یکدیگر می شوید.

میان فرزندان تفاوتی نگذارید زیرا برتری دادن فرزندی بر فرزند دیگر در هدیه دادن کراهت دارد! گاهی پدر و مادر ها فکر می کنند که فرزندان از جریانات پیرامون خود غافل هستند در حالیکه فرزندان حتی متوجه تبعیض در نوع نگاه کردن والدین نیز می شوند.