پیامدهای ناشی از یک باکتری خطرناک در غذاهای دریایی

باکتری خطرناکی که از طریق غذاهای دریایی به انسان منتقل می شود

تا این اواخر گفته می‎شد که باکتری‎های دریایی موجب بیماری در انسان نمی‎شوند ولی گزارش‎های بالینی از 30 سال گذشته، نشان داده‎اند که این باکتری‎ها می‎توانند گستره‎ای از عفونت‎ها را در انسان تولید نمایند. این پاتوژن‎ها ممکن است از طریق تروما (با خارهای جانوران دریایی، صخره‎ها و مرجان‎های دریایی، دندان، صدف) یا از طریق بلع یا آسپیراسیون آب دریا وارد بدن شوند.
به جز باکتری‎ها، پروتوزواها، ویروس‎ها، قارچ‎ها و انگل‎های کرمی نیز از پاتوژن‎های مطرح در عفونت‎های دریایی می‎باشند. افزون بر ارگانیسم‎های دریایی، ورود پسمانده‎های خانگی و فاضلاب‎های شهری به محیط زیست دریایی نیز موجب ورود پاتوژن‎های مربوطه - به ویژه ارگانیسم‎های پاتوژن انسانی- به دریا می‎شوند.

از تمام پاتوژن هایی که در آب دریا دیده می شوند، مهم‎ترین آنها ویبریوولنیفیکوس است. براساس تخمین مراکز کنترل بیماری و مدیریت دارو و غذای آمریکا، سالانه 50 مورد مسمومیت غذایی شدید با این باکتری در آمریکا روی می دهد که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
چندین عامل بیماری زا، شامل سیتوزین- همولیزین، لیپوپلی ساکارید، کپسول و سیدروفورها (Siderophores) در پاتوژنز ویبریو ولنیفیکوس مطرح شده اند. مهمترین عامل بیماری‎زای این باکتری، کپسول پلی ساکاریدی آن است که به صورت مستقیم سیتوکین های التهابی مانند TNF آلفا را تحریک می کند.

از آنجا که غذاهای دریایی دارای جایگاه خاصی بین برخی از مردم هستند و به نظر می رسد که طرفداران آن ها رو به افزایش باشند. تأثیر این باکتری مضر و خطرناک در این گونه غذاها بررسی شده است.
«ویبریو ولنیفیکوس» نام علمی یک باکتری گرم منفی میله ­ای شکل و غیر اسپورزای متعلق به خانواده Vibrionaceae است که به عنوان تهاجمی ­ترین گونه ویبریو برای انسان در نظر گرفته می شود. این باکتری، نمک دوست یا اصطلاحا «هالوفیل» بوده و قادر است در غلظت نمک 0.5 تا 3 درصد و همچنین دمای متغیر 15 تا 42 درجه سانتی­گراد رشد کند.
باکتری فوق به عنوان عامل بیماری زا یا اصطلاحا «پاتوژن» منتقله از مواد غذایی محسوب می ­شود که به دنبال مصرف غذاهای دریایی به خصوص صدف به انسان منتقل شده و باعث ایجاد بیماری می شود.

خطرات یک مهمان ناخوانده در غذاهای دریایی

ویبریو ولنیفیکوس باعث ایجاد سه بیماری مهم به نام های «گاستروآنتریت»، «عفونت­ زخم» و «سپتیسمی» در انسان می ­شود. این باکتری می تواند تولیدات متعددی مانند کپسول، سیدروفورها، توکسین ­های همولیزین، کلاژناز، فیبرینولیزین و لیپاز داشته باشد که با شدت و قدرت تهاجمی و درنتیجه بیماری زایی آن مرتبط هستند و از آن ها با عنوان فاکتورهای ویرولانس یاد می شود.
ازآنجاکه مصرف غذاهای دریایی روز به روز محبوبیت بیشتری پیدا می­ کند، بسته ­بندی بهداشتی غذاهای دریایی و حمل ونقل مناسب آن ها برای جلوگیری از رشد باکتری ویبریــو ولنیفیکــوس ضروری به نظر می ­رسد. هرچند باوجود روش­ های جدید بسته­ بندی، هنوز هم شیوع مسمومیت­ های غذایی رو به افزایش بوده و یکی از مهم ترین مسائل جوامع بشری به شمار می ­رود. لذا انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه، اهمیت زیادی دارد.
با توجه به اهمیت باکتری ویبریــو ولنیفیکــوس و نقش آن در بهداشت و سلامت جامعه، کارشناس ارشد میکروب شناسی مواد غذایی گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با هدف آشنایی بیشتر با خصوصیات این باکتری و نقش فاکتورهای ویرولانس آن در ایجاد بیماری ­های انسانی، مطالعه ای مروری را انجام داده است.
در این مطالعه مروری از کتاب­ها و مقالات معتبر و علمی موجود مربوط به این باکتری و خصوصیات و ویژگی ­های آن استفاده شده است.
بر اساس نتایج این تحقیق مروری، عفونت با ویبریو ولنیفیکوس در اثر مصرف غذاهای دریایی آلوده به این باکتری همواره در سطح جهان اتفاق می ­افتد و ارتباط آن با غذاهای دریایی، چالش ­ها و نگرانی­ هایی را برای تولیدکنندگان محصولات دریایی به وجود آورده است.
با توجه به این موضوعات، به اعتقاد محققان تعیین اندازه کمی و کیفی خطرات و بررسی پیامدهای بالقوه ناشی از این باکتری بر روی انواع غذاهای دریایی یک پیش نیاز است.
طبق نتایج این مطالعه، بسته ­بندی بهداشتی و مناسب غذاهای دریایی و رعایت اصول بهداشتی و ایمنی از طرف کارکنان این حوزه امری ضروری است.
متخصصان عقیده دارند افراد مستعد نباید محصولات دریایی را به صورت خام یا نیمه پخته بخورند، زیرا خطرات عفونت ­های ناشی از ویبریو ولنیفیکوس تهدیدی بزرگ برای آن ها محسوب می­ شود.
درنهایت مجری این پژوهش که نتایج آن در فصل نامه «آزمایشگاه و تشخیص» وابسته به انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ایران منتشر شده، اشاره کرده است:«برای کنترل و پیشگیری از عفونت­ های باکتری ویبریو ولنیفیکوس در مواد غذایی دریایی، لازم است استانداردهای مربوطه به عنوان امری ضروری وضع و اجرا شود».
شایان ذکر است باکتری ویبریو ولنیفیکوس اولین بار در سال 1964 توسط مرکز کنترل بیماری (CDC) ایالت متحده آمریکا از بیماران دچار سپتیسمی و عفونت زخم جداسازی شد. افراد دچار نقص سیستم ایمنی و یا افراد دچار بیماری ­های حاد زمینه ­ای مانند دیابت، بیماری­ های مزمن کلیوی و سیروز کبدی بسیار مستعد ابتلا به عفونت­ های این باکتری هستند.