مسعود جعفری جوزانی از ساخت ایران برگر میگوید

ویژگی کاری جوزانی توجه به فرهنگ و بوم اقوام ایرانی در آثارش است و از این حیث بین سینماگران ایرانی متمایز و متفاوت است و اغلب فیلم هایش پیوند عمیقی با طبیعت دارند و طبیعت به عنوان یک شخصیت خودنمایی می کنند. لوکیشن های بکر جاده های سرد در فصل زمستان و یا لوکیشن های ناب و چشم نواز حوالی شیراز و چهارمحال و بختیاری در فیلم های شیر سنگی، در مسیر تندباد و دل و دشنه هیچ گاه از یاد مخاطب نمی رود. جوزانی در دهه 70 از فضای طبیعی دور شد و یک مرد و یک خرس را در شهر ساخت. خیلی از منتقدین آثار جوزانی را شبیه فیلم های ژانر وسترن و سینمای کلاسیک می دانند؛ قیاسی که با توجه به زندگی و تحصیل جوزانی در امریکا چندان خارج از واقعیت نیست. با جوزانی درباره ساخت ایران برگر گفت وگویی انجام داده ایم.

 

 طبیعی است که ایران برگر کمدی سیاسی است.

اما داستان عشقی میان دو جوان کار را به سمت کمدی رمانتیک می برد.

 اصلا زیرساختار داستان مربوط به داستان رومئو و ژولیت و شوخی با رابطه عاشقانه میان دو شخصیت اصلی اش است. البته یک تراژدی کمدی هم محسوب می شود و این بهترین تعریف است زیرا قضیه تراژدی است.

 

کمدی رمانتیک به عنوان ژانر ارزیابی می شود اما کمدی سیاسی ژانر نیست، چیزی است مثل در انتظار گودو. در در انتظار گودو یکی از شخصیت ها به دنبال این است که چرا کفشش به پایش نمی رود و می چرخد استراگون را روبه رویش می بیند! دراین نمایشنامه تراژدی بسیار مهم است از این بابت که عمر بشر به فنا می رود و منتظر چیزی است که هرگز نخواهد آمد و شخصیت اصلی آن قدر درگیر مسائل جزئی شده است که به تلف کردن عمرش مشغول است.

 در ساختار هم فیلم مدرنی است.

 

به نظر می رسد با توجه به پرشخصیت بودن فیلم و میزانسن های پیچیده، زمان فیلمبرداری ایران برگر از اغلب فیلم های ایرانی بیشتر است.

 من به این نوع فیلمسازی عادت دارم. فیلم های قبلی ام از جمله شیر سنگی، دل و دشنه و یا سریال در مسیر تندباد همگی پرشخصیت بودند.

در کوچه و باغ روستا که شب هنگام دختر و پسر زیر بالکن مشغول صحبت هستند، ناگهان دو ماشین آخرین مدل عبور می کند و تضاد بین فضای روستایی و شهری دیده می شود.

 تضادهایی از این دست در فیلم ها معمولا مهم هستند. اگر فیلم سایه خیال را در ذهن داشته باشید، حمید جبلی در عین حالی که تارزن بود صبح ها در سلاخ خانه کار می کرد. این تضادهای شغلی و تفکری هستند که در ساختار فیلم جذاب به نظر می رسند. در جمع هایمان نوعی از حرف ها را مطرح می کنیم اما درگیر مناسبات زندگی روزمره مان هستیم. در این جمع ها هم محور اصلی بحث ها مالی و اقتصادی است و فلانی می پرسد مسعودجان مدل ماشینت چیه، در حالی که ربطی به او ندارد.

 

متاسفانه پولدار بودن تبدیل به فضیلت شده است. ما در دوران کودکی مان صمد بهرنگی خوانده بودیم و عاشق مسائل دیگری بودیم و می خواستیم به دریا برسیم و از اینکه گیوه پایمان بود لذت می بردیم. آن سال ها فضیلت به پول داشتن نبود و دانایی مهم بود. امروز فضیلت در داشته های فیزیکی شما درباره برند ماشین، کت و شلوار مارک دار و ساعت مچی گران قیمت است. آدمی دیده ام که مدیر کل اداره ای بود و کت و شلوار با برند معروفی پوشیده بود و روی سردستش نام این برند دیده می شد و این دوست عزیز آن را نکنده بود و من هم با دیدن این وضعیت خنده ام گرفت. خیلی از اهل قلم و هنر امروز برای گذران زندگی راننده تاکسی شده اند. متاسفم که این مسائل را بیان می کنم. گیر های تاریخی ای است که داریم.

  

 بالکنی که ماه گل رویش می ایستد، تنها جایی است که جهانی را روبه روی دختری که در خانه محصور است، باز می کند و البته این دریچه را پدر می بندد.

 

  موقعی که بچه بودم پدرم به فیلم دیدن علاقه ای نداشت و مادرم برعکس به من می گفت هر وقت فیلم آبرومندی نشان می دهند، مرا به دیدنش ببرید و معتقد بود فیلم های مجید محسنی فیلم های باآبرویی است. این اولین مواجهه من با مجید محسنی در دوران کودکی بود و در دو ژانر فیلم های باآبرو و بی آبرو به وجود آورده بود. مجید محسنی خدمات زیادی به سینمای ایران انجام داد. مجید محسنی دوربین فیلمسازی را به روستاها برد. دماوند را با فیلم های مجید محسنی شناختم. همه ماها همیشه درگیر بقچه خاطرات مان هستیم و این که به صورت آشکار تحت تاثیر سبک فیلم های مجید محسنی بوده ام باید بگویم نه. اما الان که این مساله را مطرح کردید، می خواهم صادقانه با خودم کنار بیایم. مگر می شود تحت تاثیر فیلم پرستوها به لانه بازمی گردند و بازی مجید محسنی و آذر شیوا نباشم. برخی از فیلم های محسنی را با مادرم دیدم و برای برخی از لحظاتش گریستم. البته این تاثیر در ناخودآگاهم است. به هر حال مجید محسنی بخشی از تاریخ سینمای ایران است و نفی تاریخ کار درستی نیست. مجید محسنی جزء سینمای خوب و متفاوت کشورمان است.

تاثیرگذار بود و با رای واقعی مردم به مجلس رفت و مردم برایش سر و دست می شکستند و عاشقش بودند. مادر من که یک زن مذهبی بود به فیلم هایش علاقه داشت و همین کلی معنی دارد که سینمایش سالم بود. مجید محسنی در اوج بود و بعدها به دلیل نماینده مجلس شدنش مردم به تدریج از او فاصله گرفتند. اصلا کسی دوست نداشت او را جز در قاب روستایی ببیند. تهران آن موقع دو سه میلیون جمعیت داشت و دوسوم مردم تهران از شهرستان ها کوچ کرده بودند و بالای هشتاد درصد از جمعیت کشور کشاورز بودند و به دیدن فیلم های روستایی علاقه داشتند و شرایط با امروز تفاوت داشت.

   

 خواستم درباره وضعیت انتخابات و زندگی جوان ها که جز قبرستان جایی برای ملاقات ندارند، فیلمی بسازم و سخت بود که فضای فیلم در ابعاد یک شهر بزرگ باشد. بنابراین خلاصه اش کردم در فضای روستایی به نام شید. از صد و خرده ای سال قبل متاسفانه کاستی های معرفتی درون جامعه با ما وجود داشته و تلاش کرده ایم به آزادی های مشروع سیاسی برسیم. که به دلیل وجود همین کمبودها و کاستی های معرفتی موفق نشدیم.

 

هنوز نتوانسته ایم به این مدرنیته برسیم. دلیلش هم انگلیسی ها نیستند! دلیلش درون خودمان است و همیشه از خودمان بر ما حکومت می کرده اند و خودمان هم به آن ها رای داده ایم. کار یک جایی اشکال دارد و نخواستیم در ایران برگر اشکال را نشان بدهیم. ما فقط این شرایط را نشان دادیم. قصه ای بود که ذهن من و دکتر کریمی را درگیر خودش کرد و نشستیم و آن را نوشتیم.

 

چیزی را به عنوان سمبل نشان می دهید و به همه جا تعمیمش می دهید. شید نقطه خاص جغرافیایی نیست. در این سمبل همه اجزا وجود دارد؛ مردمی که در واقع درگیر مسائل خودشان هستند و یکی از آن ها برای این که شکم زن و بچه اش را سیر کند، رای خودش را می فروشد و یا دعواهای قدرتی که وجود دارد. همه این ها مفاهیمی است که به کاستی های معرفتی اشاره دارد. در این نوع کارها نباید جزئی از سایر جزءها پررنگ تر طرح شود و باید همسان باشد. قدرت سنتی و اولگاریشی که امرالله ها و فتح الله ها ایجاد کرده اند و قدرت را بین خودشان تقسیم کرده اند و یا رابطه معلم و مردم در فضای فیلم به صورت مفهومی دیده می شود.

 

بله، این ازدواج دشمنی و کینه ای را که پایه و اساس درستی ندارد از بین می برد. بچه سهراب و ماه گل با والدینش تفاوت دارد و کس دیگری است که آینده متفاوتی را رقم می زند.