آداب مهمان داری به سبک عنصرالمعالی در قابوس نامه
این آداب مهمان داری را بشناسید
اگر برای شما مهمان آمده و میزبان هستید ، باید بدانید که رفتارهایی جزء آداب مهمان داری است که بهتر است آنها را بشناسید. یکی از سنت های پسندیده اسلامی که بر آن بسیار تأکید شده است، مهمان دوستی یا میزبانی است و برای اینکه مهمان داری منشأ خیر و برکت باشد، آدابی دارد که باید رعایت شود . استقبال از مهمان و دست دادن از نخستین وظایف میزبان در برابر مهمان است. بهتر آن است که میزان هنگام پذیرایی از مهمان خود حضور داشته باشد و در خوردن غذا یا میوه و شیرینی او را همراهی کند تا او احساس غربت، تنهایی یا شرم نکند.
یکی دیگر از آداب مهمان داری اینست که پذیرایی از مهمان نباید برای میزبان، تکلف آور و مشقّت بار باشد. در غیر این صورت، مهمان به جای رحمت، مایه زحمت خواهد بود.
هزار نکته باریک تر از مو درباره آداب سفره و رسم مهمان داری
بر ارباب تحقیق حقایق و ادراک دقایق پوشیده مباد که سفره داری و خوان گستری کاری است فراتر از پختن آش و بارگذاردن آبگوشت. برای میزبانی مهمانانی بزرگوار می بایست ظرایف و لطایف بسیاری را رعایت کرد. سخن در این باب بسیار است و اخلاق نامه ها و نصیحت نامه های قدیم پر است از ذکر آدابی که بر مهمان و میزبان واجب است. قابوس نامه در دو باب دهم و دوازدهم به آداب میزبانی مهمان کردن و مهمان شدن پرداخته است.
آداب سفره و رسم مهمان داری
عنصرالمعالی در قابوس نامه می فرماید:«از مهمانان عذر مخواه که عذر خواستن کار بازاریان باشد و هر ساعت مگو که نان نیکو بخور و هیچ نمی خوری، به جان تو که شرم مدار و من خود سزای تو چیزی نتوانم ساخت، مگر که بار دیگر این ساخته شود- که این سخنان اهل همت نباشد... از چنین گفتارها آن مردم شرمزده گردند و چیزی نتوانند خورد...» این نصایح همچنان معتبرند و به کار می آیند.
رسم مهمانداری و مهمان نوازی در سفره خانه ها و رستوران ها و هتل ها هزار بار ظرافت بیشتری دارد، چرا که مهمان در این جا بابت بر سر خوان نشستن پول هم پرداخت می کند و از این حیث دو بار بر سر میزبان منت دارد؛ اول آن که بر سر خوان او نشسته و مهمانش شده و دوم از باب این که مشتری است و رزق میزبان از قدم مبارکش تامین می شود. افسوس و هزار افسوس که در این معرکه بی در و پیکر و بی ضابطه هر کس رستوران دار و مهماندار شده و آبروی این شغل شریف را که کسبه قدیم بس محترمش می داشتند به کلی برده است.
در فرهنگ غالب امروز، رستوران موفق، غذاهای گران قیمت بدمزه و بی مزه و من درآوردی، دکوراسیون گران قیمت بی ربط و کارکنان به دور از ادب دارد. معمولا باید از دو ماه پیش برای خوردن وعده ای غذا در آن وقت گرفت. کارکنان متکبر با ادبی ساختگی و خشونت ذاتی و رفتاری، صدایی یکنواخت و جملاتی بی روح که از فرط تکرار مانند گوش سپردن به نواری ضبط شده و تکراری است، منتظر شما هستند.
خوردن خوراک خوب و لذت بردن از صرف وعده ای غذا به همراه دوستان نازنین بیرون از منزل نیازمند کمی دقت نظر است. خوراک خوب و فضای دوستانه، اتفاقا در رستوران های جدید گران قیمت شمال شهر تهران کمتر به دست می آیند تا رستورانی قدیمی و نظیف، در مرکز و جنوب تهران. نگارنده خود مشتری پر و پا قرص تعدادی از این رستوران های خوب دوست داشتنی هستم که خوراک ایرانی مرغوب عرضه می کنند و فضایشان مهرآمیز و صمیمی است.
عنصرالمعالی در قابوس نامه آداب مهمان داری را شرح میدهد
آبگوشتی بار گذاشتم جای شما خالی، به جز آن که در وقت سیب زمینی و زردچوبه یکی دو، دو مشت، غوره تازه و سه، چهار بادمجان قلمی سرخ کرده و دو، سه گوجه متوسط هم اضافه کردم و حاصلش شد آبگوشت غوره و بادمجان. افزودن آبغوره به این آّگوشت را توصیه می کنم و خودم این آّبگوشت را کمی ترش مزه می پسندم. اگر از این آبگوشت طبخ فرمودید البته بر وسوسه خوردن بادجان ها، جدای از گوشت کوبیده غلبه کنید و غوره و بادمجان و گوجه ها را با هم بکوبید. گوشت کوبیده این آبگوشت مایه دارتر و خوشمزه تر است. رفقای حاضر به دور سفره محقر من تشویق ها فرمودند، امید دارم از خوردن دست پخت من به راستی محظوظ شده باشند.
اگر آبگوشت غوره و بادمجان طبخ فرمودید، به کنسرت افشاری مرکب جناب استاد پرویز مشکاتیان، نادره آهنگ سازی و نوازندگی گوش فرادهید که با صدای ایرج بسطامی عزیز و گروه عارف، اثری ماندگار و بی بدیل آفریده است. به ویژه چهار مضراب گروهی و تصنیف «الا یا ایها الساقی» که حالی به خصوص دارند و وقت را خوش و حال را بهتر می کنند.
یاری در برچیدن سفره و شست و شوی ظروف را هم البته فراموش نفرمایید که طریق مهربانی و دوستی است.