زندگینامه کامل حضرت ایوب و ماجرای همسرش

حضرت ایوب کیست؟ زندگینامه و حقایق پیامبر صبر

حضرت ایوب (عیسی‌بن‌ مریم بن لاوی بن مصلح بن قهوار بن راعیل بن اسحاق بن اسمعیل بن ابراهیم) یکی از پیامبران اسلام است که به عنوان یکی از انبیاء الهی و نمونه‌ای از صبر و استقامت در مقابل آزمایش‌ها و بلایا شناخته می‌شود. قصه‌های مرتبط با حضرت ایوب و صبر و قدرت بدنی او در قرآن و روایات اسلامی وجود دارد. در این بخش از دین و مذهب نمناک، نگاهی خواهیم داشت به زندگی حضرت ایوب پیامبری که به صبر معروف بود و داستانش پر از شگفتی است.

حضرت ایوب در قرآن

حضرت ایوب (ع) یکی از پیامبران الهی است که در قرآن کریم به عنوان نماد صبر و استقامت در راه خدا معرفی شده است. نام ایوب در قرآن کریم چهار بار ذکر شده است. این ذکر در آیات 163 سوره نساء، 84 سوره انعام، 83 سوره انبیاء و 41 سوره صاد به‌چشم می‌خورد.

گرچه طبق بعضی از روایات، ایوب از نوادگان یکی از مؤمنان به حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) بود (علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج12، ص284) ولی از آیه 84 انعام استفاده می‌شود که او از نواده‌های حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) یا حضرت نوح (علیه‌السّلام) می‌باشد.

معنی نام حضرت ایوب

ایوب را از آن جهت ایوب نامیدند که در همه‌ی احوال بازگشت به سوی خداوند داشت(که در این صورت باید از ریشه «أوب» باشد).( الجامع لاحکام القرآن، ج ‏11، ص 323)

حضرت ایوب در چه دورانی زندگی میکردند؟

در مورد عصر زندگی ایّوب(ع) هم احتمال‌‌هایی داده‌اند، از جمله این‌که حضرت «ایوب» در زمان حضرت «یعقوب بن اسحاق» زندگی می‏کرد.(ابن جوزی ج 1، ص 320)

هم‌چنین برخی گفته‌اند، در زمان فرعون هم‌عصر موسی(ع) می‌زیست و به پیامبری مبعوث شد. (اثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، ص 51)

همسر ایوب که بود؟

منابع تاریخی و تفسیری نام همسر ایوب را «لیا بنت یعقوب»،(طبرسی ج ‏8، ص 745)

«رحمت» دختر یوسف(ع)، (اثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، ص 51)

«رحمة بنت افراییم بن یوسف بن یعقوب‏»، (تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏1، ص 322)

و یا «ماخیر بنت میشا بن یوسف‏» ذکر کرده‌اند. (علامه مجلسی‏، حیاة القلوب‏، ج 1، ص 555)

حضرت ایوب چند فرزند داشت

بر اساس برخی از گزارش‌ها، ایوب هفت پسر و سه دختر قبل از مبتلا شدن به بیماری داشت، و بعد از شفا نیز دارای هفت پسر و سه دختر شد.(بلخی، ج ‏3، ص 648)

البته برخی می‌گویند؛ سه پسر و چهار دختر داشت. (روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن ج ‏13، ص 259 )

ویژگی‌های حضرت ایوب

خدای متعال در قرآن کریم، ایوب نبی(ع) را به سه صفت مهم وصف کرده ‌است:

صبر و استقامت:«اِنّا وجَدناهُ صابِرًا نِعمَ العَبدُ اِنَّهُ اَوّاب...»؛ او را بنده‏‌ای صابر یافتیم. او که همواره روی به درگاه ما داشت. (تاریخ‏ گزیده، ص 44)

در گزارش‌های تاریخی و تفسیری برای حضرتشان، اوصاف دیگری هم ذکر شده است؛ مانند:

شاکر:ایوب نبی(ع) نسبت به نعمت‌های الهی بسیار شکرگزار بود. (جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ج 6، ص 143)

اهل مواسات:با بندگان خدا با مواسات برخورد می‌کرد.

بسیار نیکوکار و مهربان بود. (الجامع لاحکام القرآن، ج 16، ص 215)

مهمان‌نواز،

خوش اخلاق،

پرهیزکار. (روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن ج 13، ص 259)

سرپرستی و تکفل ایتام. (مفاتیح الغیب، ج 22، ص 17)

شرم و حیا از خداوند برای شفای خویش:از دیگر ویژگی‌های ایوب نبی، شرم و حیای وی از درخواست عافیت از خدا برای خویش بود. می‌گویند:در مدّت بیماری او از اطراف و راه‌های دور و نزدیک، بیماران و کسانی که دارای مشکل بودند، نزد او می‌آمدند و از او می‌خواستند برایشان دعا کند، و او برایشان دعا می‌کرد و خدای متعال به واسطه دعای او آنها را شفا می‌داد. به او گفتند:چرا برای خودت دعا نمی‌کنی؟! گفت:شرم دارم از خدای تعالی که هشتاد سال در نعمت و عافیت او بودم، اکنون چند روزی که مرا مبتلا کرد، از او عافیت بخواهم! (روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج ‏13، ص 262)

داستان بلای نازل شده بر حضرت ایوب چه بود؟

بر اساس آنچه از امام صادق(ع) نقل شده است، بلایی که بر ایوب وارد شد به دلیل این نبود که کفران نعمتی کرده باشد، بلکه بر عکس به جهت شکر نعمت بود که ابلیس بر او حسد برد و به پیش‌گاه خدا عرضه داشت، اگر او این همه شکر نعمت تو را به جا می‌آورد، برای آن است که زندگی وسیع و مرفهی به او دادی، و اگر مواهب مادی دنیا را از او بگیری هرگز شکر تو را به جا نخواهد آورد. مرا بر دنیای او مسلط کن تا معلوم شود که مطلب همین است.

خداوند برای این‌که این ماجرا سندی برای همه رهروان راه حق باشد، به شیطان این اجازه را داد، او آمد و اموال و فرزندان ایوب را یکی پس از دیگری از میان برداشت، ولی این حوادث دردناک نه تنها از شکر ایوب نکاست، بلکه شکر او افزون شد!

شیطان از خدا خواست بر زراعت و گوسفندان او مسلط شود، این اجازه به او داده شد و او تمامی آن زراعت را آتش زد و گوسفندان را از بین برد، باز هم حمد و شکر ایوب افزون شد.

سرانجام شیطان از خدا خواست که بر بدن ایوب مسلط گردد و سبب بیماری شدید او شود، و این چنین شد، به طوری که از شدت بیماری و جراحت قادر به حرکت نبود، بدون ‏آن‌که کمترین خللی در عقل و درک او پیدا شود.

خلاصه، نعمت‌ها یکی بعد از دیگری از ایوب گرفته می‌‏شد، ولی به موازات آن مقام شکر او بالا می‌‏رفت تا این‌که جمعی از راهبان به دیدن او آمدند و گفتند:بگو ببینیم تو چه گناه بزرگی کرده‌‏ای که این چنین مبتلا شده‌‏ای؟!

ایوب گفت:به عزت پروردگارم سوگند که من هیچ لقمه غذایی نخوردم، مگر این‌که یتیم و ضعیفی بر سر سفره با من نشسته بود، و هیچ طاعت الهی پیش نیامد، مگر این‌که سخت‌ترین برنامه آن‌را انتخاب نمودم.

در این هنگام بود که ایوب از عهده تمامی امتحانات در مقام شکیبایی و شکرگزاری برآمده بود، زبان به مناجات و دعا گشود و حل مشکلات خود را با تعبیری بسیار مؤدبانه و خالی از هر گونه شکایت از خدا خواست.

به دنبال آن، درهای رحمت الهی گشوده شد، مشکلات به سرعت برطرف گشت و نعمت‌های الهی افزون‌تر از آنچه بود به او روی آورد. (تفسیر القمی ج ‏2، ص 239 – 242)

پس از آن‌‌که ایوب(ع) از آزمون دشوار الهی سربلند بیرون آمد، خداوند به او دستور داد پایش را بر زمین بکوبد تا چشمه آبی خنک بجوشد که هم برای شست‌وشوی تنش مفید و هم برای نوشیدن گوارا باشد:«اُرکُض بِرِجلِکَ هذا مُغتَسَلٌ بارِدٌ و شَراب». (قرآن الکریم - آیه 42 سوره ص)

گزارش شده است که ایوب(ع) از این چشمه آب گوارا قدری نوشید و چیزی نگذشت که سلامت و جوانی خود را باز یافت. (نعمت الله، النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، ص 207)

از قرآن کریم استفاده می‌شود، پس از آن‌که خداوند همه‌ی بیماری‌های ایوب را شفا داد، فرزندانی که مرده یا بر اثر بیماری طولانی ایوب، او را رها کرده بودند، به گردش جمع شدند:«و ءاتَیناهُ اَهلَهُ و مِثلَهُم مَعَهُم»؛ (سوره انبیاء، آیه 84)

و خاندانش را به او بازگرداندیم و مانندشان را بر آنها افزودیم. «و وهَبنا لَهُ اَهلَهُ و مِثلَهُم مَعَهُم»؛ و خانواده‌‌‏اش را به او بخشیدیم، و مانند آنها را بر آنان افزودیم. (سوره ص، آیه 43)

در همین راستا از امام صادق(ع) نقل شده است:خداوند خانواده و فرزندان ایوب را چه آنان‌که پیش از ابتلا مرده بودند، و چه آنان‌که هنگام ابتلا از دنیا رفته بودند، زنده گردانید. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏8، ص 745)

بیماری حضرت ایوب چه بود؟

البته گفتنی است که بیماری حضرت ایوب(ع) به گونه‌ای نبود که باعث تنفر و باعث دوری مردم از وی شود؛ زیرا چنین حالتی زیبنده پیامبران نیست، اما بیماری، از بین رفتن مال و سرمایه، و از بین رفتن فرزندان و خانواده برای امتحان است. (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏8، ص 745)

ماجرا تنبیه همسر حضرت ایوب توسط این پیامبر

قرآن به صورت مجمل و در آیاتی اندک به داستان ایوب(ع) پرداخته است. در یکی از این آیات، به داستان سوگند خوردن ایشان و زدن همسرشان با برگ ریحان اشاره شده است:«وَ خُذْ بِیَدِکَ ضِغْثاً فَاضْرِبْ بِهِ وَ لا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْناهُ صابِراً نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ»؛ (تفسیر القرآن الکریم، ص 430)

قرآن تنها در همین حد و به صورت مختصر، این مطلب را بیان می‌کند. در این‌جا نامی از همسر ایوب و خطای انجام شده که موجب سوگند ایوب شد، وجود ندارد، اما در آیه نکاتی وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم:

«خُذْ بِیَدِکَ ضِغْثاً فَاضْرِبْ بِهِ»:کلمه «ضغث» به معنای دسته‌ای از خوشه ریحان و مانند آن است.(الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 4، ص 98)

از این تعبیر به دست می‌آید که ایشان خطایی انجام داده است و در عین حال زن پاک‌دامن و قابل احترامی بود که خداوند به این جهت راهی برای ایوب باز گذاشته تا آسیبی به او نرسد و احترامش نیز حفظ شود.

«وَ لا تَحْنَثْ»:یکی از معانی «حنث» شکستن سوگند می‌باشد. (مجمع البحرین، ج 2، ص 250)

بنابر این، از آیه به دست می‌آید که ایوب سوگند خورده بود تا همسرش را تنبیه کند، (تفسیر الکاشف، ج 6، ص 382)

امّا پروردگار با نشان‌دادن راه‌کاری، ایوب را در انجام سوگند خویش کمک می‌کند؛ البته به شیوه‌ای که آسیبی به همسرش نرساند.

دعای معروف حضرت ایوب

یکی از معروف ترین دعاهای منتسب به حضرت ایوب(ع) به شرح زیر است:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِک الْیوْمَ‏ فَأَعِذْنِی وَ أَسْتَجِیرُ بِک الْیوْمَ مِنْ جَهْدِ الْبَلَاءِ فَأَجِرْنِی وَ أَسْتَغِیثُ بِک الْیوْمَ فَأَغِثْنِی وَ أَسْتَصْرِخُک الْیوْمَ عَلَی عَدُوِّک وَ عَدُوِّی فَاصْرُخْنِی وَ أَسْتَنْصِرُک الْیوْمَ فَانْصُرْنِی وَ أَسْتَعِینُ بِک الْیوْمَ عَلَی أَمْرِی فَأَعِنِّی وَ أَتَوَکلُ عَلَیک فَاکفِنِی وَ أَعْتَصِمُ بِک فَاعْصِمْنِی وَ آمَنُ بِک فَآمِنِّی وَ أَسْأَلُک فَأَعْطِنِی وَ أَسْتَرْزِقُک فَارْزُقْنِی وَ أَسْتَغْفِرُک فَاغْفِرْ لِی وَ أَدْعُوک فَاذْکرْنِی وَ أَسْتَرْحِمُک فَارْحَمْنِی‏».(مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 308 – 309)

حضرت ایوب چند سال عمر کرد؟

پس از آن‌که خدای متعال به ایوب عافیت بخشید و ثروت و فرزندانش را به وی بازگرداند، 140 سال زیست و با چهار نسل بعد از خود زندگی کرد.(تورات، ایوب، خاتمه، ص 27)

می‌گویند ایوب در کل (قبل و بعد از ابتلا و عافیت) 200 سال عمر کرد. (ایلزة لیختن شتیتر، ص 5)

محل دفن حضرت ایوب

بعد از وفات، بدن وی در کنار همان چشمه‌‌ای که با آن بدنش را شست‌وشو داده بود و شفا یافت، به خاک سپردند. (نهایة الارب فی فنون الأدب، ج ‌13، ص ‌164)