صنایع دستی بوشهر و سوغات هنری آن

 معرفی کامل صنایع دستی و سوغات فرهنگی بوشهر

از شهرهای بزرگ بندری در کنار سواحل نیلگون خلیج فارس که به بوشهر معروف است یکی از با قدمت ترین شهرهای ایران محسوب می شود و متعلق به دوران ساسانیان می باشد. وجود آثار تاریخی برجسته و دیرینه، سواحل زیبا، غذاهای لذیذ و خوشمزه، نخلستان های پهناور و مردمان میهمان نواز باعث شده است که این منطقه به یکی از پرجاذبه ترین و دیدنی ترین شهرهای جنوب کشور مبدل شود.

همانطور که میدانید از گذشته تا به امروز ساخت صنایع دستی روستایی از مهمترین منابع کسب درآمد جوامع روستایی بوده است بنابراین بوشهر نیز از این امر مستثنی نیست و به خاطر محدودیت منابع کشاورزی نقش صنایع دستی زندگی روستاییان بسیار مهم و تعیین کننده می باشد و آنها همیشه در تلاش این بوده اند که با امکانات طبیعی که در دسترس داشته اند محصولاتی را تولید کنند و از طریق آن به کسب درآمد برسند، در حقیقت در کنار صیادی، به یکی از اصلی ترین راه های امرار معاش یعنی ساخت صنایع دستی می پردازند. با ما در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک، همراه باشید تا با صنایع دستی این منطقه بیشتر آشنا شوید.

سوزن دوزی

یکی از قدیمی ترین و زیباترین هنر دست بانوان بوشهری سوزن دوزی می باشد که در میان گردشگران خارجی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این هنر نوعی گلدوزی رنگی روی پارچه های سنتی است که در طرح های مختلف سنتی و اشکال هندسی تماماً با دست انجام می شود و محصولات زیبایی همچون شال و روسری، کوسن، رومیزی، زیر بشقابی، پرده، پشتی خلق می کند. ظاهر منحصر به فرد این محصولات بسیار زبانزد گردشگران و توریست ها است.

گبه بافی

از جمله معروف ترین و کهن ترین صنایع دستی بوشهر می توان به گبه بافی اشاره کرد که به عنوان یکی از محصولات سنتی صادراتی و پرطرفدار بوشهر محسوب می شود و به روش قالی بافی روی دارهای افقی انجام می شود. جالب است بدانید اغلب کسانی که در گبه بافی می کنند نقش ها را در ذهن خود تداعی می کنند و هیچ وقت از نقشه استفاده نمی کنند.

گبه ها در دو نوع خودرنگ و رنگی بافته می شوند. نوع خودرنگ آنها از پشم گوسفندان و با همان رنگ طبیعی شان بافته می شود اما در نوع رنگی، پشم گوسفند قبل از بافته شدن با رنگرزی گیاهی، رنگی می شود و سپس گبه ها با استفاده از آن ها بافته می شوند. نکته جالبی که وجود دارد این است که پس از پوست حیوانات احتمالا این گبه ها بودند که کاربرد زیرانداز را داشتند.

گلیم بافی

زیبایی منحصر به فردی که در طرح و نقشه های گلیم های بوشهر نهفته است هر بیننده ای را مجذوب خود می کند. این محصولات اغلب از پشم حیوانات بافته می شوند و جایگزین مناسبی برای فرش ها محسوب می شوند. البته ناگفته نماند که در گذشته کاربردهای مختلفی برای این گلیم ها وجود داشت و به عنوان یک زیر انداز یا باربری روی دوش حیوانات به کار می بردند، حتی روی دیوار نیز نصب می کردند.

اما امروزه این محصول جذاب در خانه های مردم نیز به چشم می خورد و رنگ و لعاب خاصی به خانه ها بخشیده است. به جرات میتوان گفت گلیم بافی پس از گبه بافی معروف ترین صنایع دستی بوشهر به شمار می شود.

قلیان سازی

یکی دیگر از صنایع دستی و سنتی بوشهر قلیان می باشد که با نام چلیم نیز شناخته می شود. این محصولات سنتی که از کوزه های سفالی ساخته می شوند طرفداران زیادی بین گردشگران و اهالی این منطقه دارد. به دلیل اینکه این قلیان ها از کوزه های سفالی به عمل می آید بنابراین آب داخل آن ها نمایان نیست و همین امر باعث شده است که قلیان های این منطقه ظاهری منحصر به فرد و جالب داشته باشند.

حصیر بافی

به علت این که در استان های جنوبی نخلستان های فراوانی وجود دارد به همین خاطر در صنعت حصیر بافی بسیار رایج است و زنان و مردان بوشهری با تولید محصولات حصیری زندگی خود را می گذرانند. این محصولات از شاخه و برگ درختان نخل درست می شوند و به واسطه آن محصولاتی همچون کلاه، زنبیل، سبدهای حصیری، بادبزن، کیف و... عرضه می شود.

سفالگری

محصولات سفالی در استان بوشهر بالاخص برازجان و بندر کنگان بسیار رایج است. کاربرد سفال از گذشته تا کنون جهت نگهداری خوراکی ها بوده است ست و به دلیل دمای بالای شهرهای جنوبی از این محصولات به وفور استفاده می شود چراکه سفال به خاطر جنس و ساختاری که دارد قابلیت نگهداری آب و دیگر خوراکی ها را در دمای پایین دارد. محصولات سفالی که توسط مردان و زنان بوشهری ساخته می شود اغلب در رنگ های سبز، قهوه ای، حنایی و... میباشند.

گیوه دوزی

یکی از رایج ترین محصولات سنتی شهرهای جنوبی گیوه می باشد که با استفاده از نخ های طبیعی ساخته میشوند. خنک و سبک بودن از ویژگی های بارز گیوه ها می باشد محصولات در استان بوشهر تولید انبوه دارند و اغلب در رنگ های سفید عرضه می شوند البته ناگفته نماند که گیوه های رنگی نیز در این منطقه ساخته می شود اما نه به اندازه گیوه های سفید رنگ.

نمدبافی

نمد یکی دیگر از صنایع دستی بوشهر به شمار می رود که در اشکال مختلفی بافته می شود. نمد نیز همچون گبه و گلیم از پشم و نخ های طبیعی به دست می آید و جالب است به قدری سبک و کم وزن هستند که طرفداران بسیار زیادی دارد. خاصیت نم گیری از ویژگی های بارز نمد می باشد. در شهرهای جنوبی که در آن شتر وجود دارد نمد کاربرد زیادی دارد.

گرگور

یکی از صنایع دستی و سنتی استان بوشهر، گرگور نام دارد. گرگور به قفس هایی گفته می شود که با استفاده از آن ماهی صید می کنند. گرگور ها با ترکیبی از سیم های فلزی و گالوانیزه درست شده است و متشکل از چند بخش دریچه ورودی ماهی، بدنه و کف می باشد.

شکل ظاهری آن به صورت نیم کره است و از آن جهت صید انواع ماهی، سخت پوستان، نرم تنان و... استفاده می شود. تولید این محصولات اکثراً در شهرهای دیلم، بوشهر، گناوه، کنگان و دیر رایج است.

منبت کاری

در صنعت منبت کاری طرح های برجسته ای روی محصولات چوبی کار می شود که در استان بوشهر این هنر در زمان قاجار به اوج خود رسید و امروزه نیز بسیاری از مردم و اهالی این منطقه مشغول به منبت کاری میباشند. در ساختن منبت از نقش های طبیعت، حیوانات، گل ها به کار می برند.

گره چینی

گره چینی به نوعی اتصال قطعات چوبی به شکل گره گفته می شود که اغلب به شکل مشبک می باشد و در ساخت در و پنجره ها کاربرد دارد. این محصولات در بوشهر به وفور یافت می شود و یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی این منطقه به شمار می رود چراکه استفاده از چوب در کنار شیشه های رنگی محصول خارق العاده ای را به وجود می آورد به خاطر همین است که بسیاری از گردشگران با هر ذوق و سلیقه ای علاقه مند به این محصولات می باشند.

عبا بافی

از مشهورترین صنایع دستی بوشهر می توان به عبا اشاره کرد که به نوعی پارچه از جنس پشم شتر اطلاق می شود. در ساخت این عبا پشم شتر را چیده و موها و بخش های نامرغوب را جدا می کنند و نخ بسیار ظریف لطیفی به دست می آورند. عبابافی در کارگاه های خانگی توسط مردان انجام می شود و جالب است بدانید عباهای بوشهر به خاطر ثبات رنگ و جنس مرغوب شان معروف هستند و به روش کاملا سنتی و با استفاده از دستگاه های قدیمی و چوبی ساخته می شود.

لنج سازی

به علت نزدیکی بوشهر به دریا از گذشته تا به امروز صنعت لنج سازی در بوشهر رواج داشته است و امروزه نیز کارگاه هایی با نام لنج سازی این منطقه را به یک جاذبه توریستی تبدیل کرده است و گردشگران بیشماری را به سمت آن جذب کرده است چرا که لنج برای مردم بوشهر بسیار ارزشمند است و چنانچه در لنج سازی رونقی اتفاق بیفتد برای آنها بیانگر رونق در رزق و روزی و تجارتشان می باشد.

جالب است بدانید در گذشته از چوب های مرغوبی همچون چوب ساج در ساخت لنج ها استفاده می کردند اما امروزه موادی همچون فایبرگلاس به کار می برند.

صنایع دستی صدفی و سنگهای دریایی

در شهرهای بندری و ساحلی انواع دست سازه های صدفی و مرواریدی یافت می شود که در قالب جعبه جواهر، زیورآلات، اسباب بازی و دکوری به گردشگران و اهالی منطقه عرضه می شود. جالب است بدانید فروش ماهی های خشک شده و تزئینی نیز در این استان بسیار رایج است و یک گزینه بسیار عالی و مناسب برای سوغاتی و هدیه گرفتن میباشد.