راز نام عرفه و اهمیت روز عرفه + داستان ها

عرفه چه روزی است؟

روز عَرَفَه، 9 ذی الحجه، یک روز پیش از عید قربان، یکی از پرفضیلت ترین روزها محسوب می شود. در این روز مسلمانان در صحرای عرفات جمع می شوند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می کنند.

روز عرفه، روزی است که درهای رحمت الهی بر روی بندگان مخلص خداوند گشوده می شود. اگر می خواهید بیشتر با روز عرفه و اهمیت آن نزد مسلمانان آشنا شوید، این بخش از نمناک را مطالعه کنید.

وجه نام گذاری روز عرفه

عَرَفَة کلمه ای عربی است که از ماده (ع ر ف) به معنای ادراک، فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر گرفته شده است. نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده اند که زمینی مشخص و شناخته شده در میان کوه ها است. (قریشی، التحقیق لکلمات القرآن الکریم، ج8، ص120.)

روز عرفه چه روزی است؟

روز عرفه از اعیاد عظیم است که با اسم عید نامیده نشده است. در این روز شیطان خوار و ذلیل و حقیر می شود و خداوند بندگان خویش را به عبادت و طاعت خود فرا می خواند.

در این روز مسلمانان به زیر آسمان می روند و رو به قبله می ایستند و با خواندن دعای عرفه از خداوند طلب مغفرت و رحمت و از گناهانشان توبه می کنند. حاجیان در روز عرفه (نهم ذی الحجه) در صحرای عرفات توقف می کنند و به دعا و نیایش میپردازند و پس از برگزاری نماز ظهر و عصر به مکه مکرمه باز میگردند.

صحرای عرفات

عرفات، زمین پهناور و همواری در شرق مکه، با هشت کیلومتر مربع مساحت که امروزه 21 کیلومتر از مکه فاصله دارد. بنابر روایات محلی، در زمان حضرت ابراهیم(ع) و ماجرای مهاجرت همسر او هاجر به سرزمین مکه، قوم جُرهُم در عرفات سکونت داشته اند. (طباطبایی، المیزان، 1393ق، ج1، ص288-289 و 294)

دلیل اهمیت و ویژگی های ارزشمند روز عرفه

روز عرفه روز آغاز مناسک حج است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات گرد هم می آیند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می کنند.

در روایاتی نقل شده است که:

یوْمُ عَرَفَه یوْمٌ یبَاهِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْمَلَائِکه فَلَوْ حَضَرْتَ ذَلِک الْیوْمَ بِرَمْلِ عَالِجٍ وَ قَطْرِ السَّمَاءِ وَ أَیامِ الْعَالَمِ ذُنُوباً فَإِنَّهُ تُبَتُّ ذَلِک الْیوْمَ.

خداوند در شب عرفه درهای مغفرت خویش را بر بندگان باز می کند و در روز عرفه خداوند متعال گناهان توابین را می بخشد، هرچند به اندازه ریگ های بیابان و قطرات باران و تعداد روزهای عالم باشد. (الکافی (ط - الإسلامیه)، ج 4، ص261)

این روز، روز دعا و مسألت از خداوند متعال است و خداوند این روز را روز با ارزش و پرشکوه قرار داده است. روایات بسیاری روز عرفه را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده اند. (کلینی، الکافی، ج 4 ،ص 146 و 541)

خداوند متعال در شب و روز پر برکت عرفه پیش از آن که به حجاج صحرای عرفات نگاه کند به زوار سیدالشهدا (ع) نظر می کند و نظر رحمت خود را پیش از همه، مشمول آنان می گرداند پس دانستیم که خدای متعال که خالق همه چیز است زمان ها و مکان هایی را خاص گردانیده و به آن ها ویژگی خاصی عطا کرده است تا بندگان خود را در معرض آن ویژگی ها قرار داده و به میزان معرفت و بندگی خویش از آن ویژگی ها برخوردار و متنعم شوند.

حال گاهی در عالم، ما در معرض این قرار می گیریم که هر دوی این مخلوقات خدای متعال منطبق بر هم می شوند؛ به عنوان مثال در ایام حج (دهه اول ماه ذی حجه) به حج مشرف می شویم و یا در شب های قدر در سرزمین کربلا قرار می گیریم و یا شب جمعه ای زائر آن جا می شویم؛ در چنین موقعیتی هم بهره زمانی فراهم است، هم بهره مکانی و هر دوی این ها در کنار هم می تواند مسبب برکات فراوانی شود.

امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده و مردم را به بزرگداشت این روز فرا می خوانده اند و سائلان را به هیچ روی، دست خالی رد نمی کرده اند. ( صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413ق، ج2، ص211)

بنابر روایتی که از پیامبر اسلام نقل شده، خداوند در غروب روز عرفه در برابر ملائکه به کسانی که در عرفات وقوف کرده اند، مباهات می کند و همه گناهان آنها را می بخشد. (نوری، مستدرک الوسائل، 1408ق، ج8، ص36)

حضرت آدم در عرفات

حضرت آدم (ع) چهل روز از دوری بهشت گریه کرد. بعد از چهل روز جبرئیل نازل شد و به وی گفت:چرا گریه می کنی؟ حضرت آدم جواب داد:چرا گریه نکنم، در حالی که از جوار خداوند به این دنیا فرود آمده ام؟ جبرئیل گفت:به درگاه خدا توبه کن و بسوی او بازگرد. حضرت پرسید:چگونه؟ جبرئیل جواب داد:آدم برخیز. سپس حضرت آدم را در روز هشتم ذی الحجه به منی برد و شب را در آنجا ماند. وقتی ظهر روز عرفه رسید، به حضرت آدم دستور داد تا غسل کند. حضرت آدم چنین کرد و بعد از نماز عصر جبرئیل دعایی را به حضرت آدم آموزش داد. او نیز آن را خواند:

«سُبْحَانَکَ‏ اللَّهُمَ‏ وَ بِحَمْدِکَ‏ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ اعْتَرَفْتُ بِذَنْبِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ

سُبْحَانَکَ‏ اللَّهُمَ‏ وَ بِحَمْدِکَ‏ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ اعْتَرَفْتُ بِذَنْبِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّکَ خَیْرُ الْغَافِرِینَ

سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ اعْتَرَفْتُ بِذَنْبِی فَاغْفِرْ لِی‏ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم»

خدایا پاک و منزهی تو و تورا شکر می کنم. هیچ خدایی جز تو نیست. من عمل بدی انجام دادم. و به خودم ظلم کردم. و به گناهم اعتراف می کنم. پس مرا ببخش که همانا تو بخشنده و مهربانی.

خدایا پاک و منزهی تو و تورا شکر می کنم. هیچ خدایی جز تو نیست. من عمل بدی انجام دادم و به خودم ظلم کردم و به گناهم اعتراف می کنم. پس مرا ببخش که همانا تو برترین بخشندگان هستی.

خدایا پاک و منزهی تو و تورا شکر می کنم. هیچ خدایی جز تو نیست. من عمل بدی انجام دادم و به خودم ظلم کردم و به گناهم اعتراف می کنم. پس مرا ببخش که همانا تو توبه پذیر و مهربان هستی. (قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج‏1، ص 45.)

تا غروب روز عرفه حضرت آدم در عرفات ماند و سپس راهی مشعر شد. صبح عید قربان در مشعر خداوند کلمات را به وی آموزش داد و به برکت این کلمات خدا توبه حضرت آدم را پذیرفت.

کلماتی که حضرت آدم خداوند را به آن قسم داد، چه بود؟

خداوند در قرآن کریم به این کلمات و نقش آنها در پذیرش توبه حضرت آدم اشاره کرده و فرموده است: فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ‏ [بقره/37] سپس آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت کرد.

در تفسیر «کلمات» از رسول خدا (ص) سؤال شد و پیامبر آن کلمات و دعای حضرت آدم را چنین بیان کردند:

سَاَلَ به حقّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَة وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ اِلَّا تُبْتُ عَلَیَّ فَتَابَ عَلَیْهِ

یعنی خدایا از تو می خواهم به حق پیامبر اکرم، امیر المومنین، فاطمه، حسن و حسین که توبه ی مرا بپذیری. سپس خداوند توبه اش را پذیرفت. (جلال الدین سیوطی، الدرّ المنثور، ج1، ص60 ـ 61.)

حضرت ابراهیم (ع ) در عرفات

بنابر برخی روایات، هنگامی که جبرئیل، مناسک حج را به ابراهیم پیامبر آموزش داد، در عرفات به او گفت:«أعرَفتَ مناسکَک؟»؛ یعنی «آیا مناسک خود را آموختی؟»، و ابراهیم پاسخ داد:«آری». و بدین جهت، در اشاره به «أعرفتَ» در سؤال جبرئیل، آن منطقه عرفات یا عرفه نامیده شد. (أزرقی، أخبار مکه، 1416ق، ج1، ص67)

حضرت محمد (ص) در عرفات

در صحرای عرفات و در روز عرفه که جمعه بود، جبرئیل به نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم آمد و عرضه داشت:خداوند سلامت می رساند و می فرماید:«امروز دین شما را با ولایت علی علیه السلام کامل می کنم.» (کافی،1/290)

پیامبر (ص) در چنین روزی سخنان تاریخی خود را در اجتماعی عظیم و با شکوه حجاج بیان داشت:

...... ای مردم سخنان مرا بشنوید! شاید دیگر شما را در این نقطه ملاقات نکنم. شما به زودی بسوی خدا باز می گردید. در آن جهان به اعمال نیک و بد شما رسیدگی میشود. من به شما توصیه می کنم هرکس امانتی نزد اوست باید به صاحبش برگرداند. هان ای مردم بدانید ربا در آئین اسلام اکیداً حرام است. از پیروی شیطان بپرهیزید. به شما سفارش می کنم که به زنان نیکی کنید زیرا آنان امانت های الهی در دست شما هستند و با قوانین الهی برشما حلال شده اند.

هر مسلمانی با مسلمان دیگر برادر است و مسلمانان جهان با یکدیگر برادرند و چیزی از اموال مسلمانان بر مسلمان دیگری حلال نیست مگر این که به طیب خاطر به دست آورده باشد.