در مورد داروی متفورمین بیشتر بدانیم!

عوارض و موارد استفاده از داروی متفورمین

متفورمین (با نام انگلیسی:Metformin و نام تجاری:فورتامت) از داروهای خوراکی بیماری دیابت است که به گروه دارویی بی گوانیدها تعلق داشته و برای کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تجویز می شود.

داروی متفورمین واکنش بدن به انسولین را بهبود بخشیده و مقدار قند تولید شده توسط کبد و همچنین جذب آن در معده و روده را کاهش می دهد.

این دارو دیابت را درمان نمی کند اما با کاهش قند خون به کنترل این بیماری کمک خواهد کرد.

از آن جا که متفورمین نیاز به مصرف طولانی مدت دارد ممکن است در برخی بیماران با عوارض جانبی همراه باشد، این عوارض خفیف یا شدید بوده و مردان و زنان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می دهد، در ادامه به شرح برخی از این عوارض احتمالی پرداخته ایم:

 عوارض جانبی شایع متفورمین

مصرف متفورمین به خصوص در اوایل دوره درمان ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد که معمولا به مرور زمان برطرف خواهد شد و در صورت شدید بودن هر یک از آن ها لازم است با پزشک مشورت شود، برخی از این علائم عبارتند از:

• سوزش سر دل
• درد معده
• حالت تهوع یا استفراغ
• گاز و نفخ
• اسهال
• یبوست
• کاهش وزن
• سردرد
• طعم ناخوشایند فلز در دهان

نکته: اسهال، استفراغ و حالت تهوع اغلب در اوایل مصرف دارو دیده می شود و به مرور زمان از بین می رود، برای کاهش این علائم توصیه می شود متفورمین به همراه وعده غذایی میل شود. پزشک معمولا برای جلوگیری از اسهال از دوز کم دارو شروع کرده و به مرور آن را افزایش می دهد.

عوارض جانبی جدی متفورمین

1 - اسیدوز لاکتیک

اسیدوز لاکتیک جدی ترین عارضه جانبی متفورمین محسوب می شود که چندان شایع نمی باشد، در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر لازم است سریعا به پزشک مراجعه شود:

• خستگی شدید
• ضعف
• کاهش اشتها
• حالت تهوع
• استفراغ
• مشکل تنفس
• سرگیجه
• سبکی سر
• ضربان قلب سریع یا کند
• احساس سرما
• درد عضلانی
• گر گرفتگی یا احساس گرما یا قرمزی ناگهانی پوست
• درد معده با هر یک از این علائم دیگر

هشدار: در صورت بروز مشکلات تنفسی سریعا به اورژانس مراجعه کنید.

2 - کم خونی

مصرف متفورمین باعث کاهش سطح ویتامین B12 در بدن شده و در موارد نادر به کم خونی یا سطح پایین سلول های خونی منجر خواهد شد.

در صورتی که بیمار از طریق رژیم غذایی روزانه خود مقدار کافی ویتامین B12 یا کلسیم دریافت نکند در معرض کمبود شدید ویتامین B12 قرار خواهد داشت.

لازم به ذکر است کمبود ویتامین B12 با قطع مصرف متفورمین یا مصرف مکمل های ویتامین B12 برطرف می شود اما نباید بدون مشورت با پزشک مصرف متفورمین را قطع کرد.

برخی علائم شایع کم خونی شامل موارد زیر می باشد:

• خستگی
• سرگیجه
• سبکی سر

در صورت مشاهده علائم بالا و مشکوک شدن به کم خونی با پزشک مشورت کنید.

3 - افت شدید قند خون یا هیپوگلیسمی

اگرچه مصرف متفورمین به تنهایی باعث افت شدید قند خون نمی شود با این حال در موارد نادر ممکن است این مسئله رخ دهد که عوامل زیر در آن تاثیرگذار است:

• تغذیه نامناسب
• تمرینات ورزشی شدید
• مصرف بیش از حد الکل
• مصرف سایر داروهای دیابت

در صورت بروز علائم هیپوگلیسمی لازم است با پزشک مشورت شود از جمله:

• ضعف
• خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ
• درد معده
• سرگیجه
• سبکی سر
• ضربان قلب بیش از حد سریع یا کند

موارد احتیاطی

برخی عوامل در دوره مصرف متفورمین خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش می دهند. در صورت مشاهده هر یک از این موارد لازم است قبل از مصرف متفورمین با پزشک مشورت شود:

1 - مشکلات کلیوی

متفورمین از طریق کلیه دفع می شود، اگر کلیه ها به درستی کار نکند سطح متفورمین در بدن بیش از حد افزایش یافته و خطر بروز اسیدوز لاکتیک بیشتر خواهد شد.

در صورتی که بیمار به مشکلات کلیوی خفیف یا متوسط مبتلا باشد پزشک معمولا مصرف متفورمین را با دوز کم دارو آغاز خواهد کرد.

مصرف متفورمین در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی شدید و بیمارانی که بیش از 80 سال سن دارند ممکن است مناسب نباشد. پزشک معمولا قبل از شروع مصرف و به صورت دوره ای سلامت کلیه ها را کنترل خواهد کرد.

2 - مشکلات قلبی

افرادی که دچار نارسایی حاد قلبی هستند یا اخیرا دچار حمله قلبی شده اند نباید متفورمین مصرف کنند زیرا در صورتی که قلب نتواند خون کافی به کلیه ها برساند دفع متفورمین در بدن با اختلال مواجه شده و خطر بروز اسیدوز لاکتیک افزایش خواهد یافت.

3 - مشکلات کبدی

افرادی که به مشکلات کبدی مبتلا هستند نباید متفورمین مصرف کنند.

کبد مسئولیت پاکسازی اسید لاکتیک بدن را بر عهده دارد و اختلال در عملکرد این اندام می تواند باعث بالا رفتن سطح اسید لاکتیک در بدن شده و خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش دهد.

4 - مصرف الکل

نوشیدن الکل در دوره مصرف متفورمین خطر افت قند خون و بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش می دهد.

5 - عمل جراحی یا رادیولوژی

افرادی که قصد انجام عمل جراحی یا رادیولوژی دارند که از ماده حاجب ید دار استفاده می کند 48 ساعت قبل از عمل از مصرف متفورمین خودداری کنند زیرا این موارد باعث کند شدن دفع متفورمین از بدن شده و خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش می دهد.

بعد از انجام عمل جراحی یا رادیولوژی تنها زمانی که نتیجه آزمایش کلیه نرمال باشد می توان مصرف متفورمین را از سر گرفت.

برگرفته از : healthline