رنگ غذا|رنگ غذاها با سلامت بدن چه می کنند؟

عوارض و مضرات استفاده از رنگ غذا

قدیمی ترها با استفاده از مواد طبیعی به غذاها رنگ و لعاب می دادند اما امروزه همه چیز تقریبا با دخالت رنگهای مصنوعی در مقادیر کم و زیاد تهیه می شوند و این تهدیدی جدی برای سلامتی بدن است.

در گذشته زعفران و زردچوبه رنگ دهنده های ثابت بودند و اگر قرار بود رنگ و لعاب غذا بیشتر باشد، یک قاشق هم رب گوجه فرنگی اضافه می کردند اما این روزها بعضی از کدبانوها از رنگ های خوراکی برای خوش رنگ تر شدن و شیک شدن غذاهای شان استفاده می کنند.

حالا انواع دسرها و تنقلات رنگی جزء ثابت تغذیه ما شده اند. به هر حال رنگ های خوراکی پای شان به سفره ما باز شده، پس بهتر است حداقل کمی درباره آنها بیشتر بدانید. در این شماره سیب سبز با دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه و دکتر رقیه سکوتی فرد، کارشناس بهداشت موادغذایی گفت وگو کرده ایم.

حتی رنگ های طبیعی هم ممکن است مضر باشند

استفاده از رنگ های طبیعی هم به این معنی نیست که قطعا هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. حتی استفاده از رنگ های طبیعی هم اگر در حد افراطی باشد، می تواند باعث بروز مشکلاتی شود. متاسفانه ما اغلب مواقع دچار افراط می شویم و در هر نوع غذا و دسری انواع رنگ ها را به کار می بریم. این افراط در مصرف رنگ ها، حتی اگر رنگ طبیعی باشد، باعث بروز انواع مشکلات خواهد شد.

هرچه بی رنگ تر، سلامتی بیشتر

توصیه ما این است که هرچه کمتر از رنگ های خوراکی استفاده شود، کمک بیشتری به حفظ سلامتی افراد خواهد شد. نباید هر رنگی را صرفا به دلیل تبلیغ فروشنده خریداری کنید زیرا نمی دانید چه موادی در ترکیب این محصول به کار رفته است. همچنین لازم است استفاده از موادغذایی با رنگ های تند و غیرطبیعی مثل انواع پاستیل یا شکلات های رنگی را به حداقل برسانید.

به جای رنگ غذا مصنوعی از چه چیزهایی می توانید استفاده کنید؟

می توانید به جای رنگ های مصنوعی و شیمیایی از رنگ های طبیعی موجود در موادغذایی مثل کاکائو، زعفران، میوه هایی مثل گیلاس، تمشک، لبو و. . . استفاده کنید. به عنوان مثال برای داشتن رنگ زرد می توانید از زعفران یا زردچوبه به تناسب غذای خود کمک بگیرید.

برای داشتن رنگ صورتی از آب چغندر پخته، برای داشتن رنگ بنفش ارغوانی از میکس آب و زغال اخته، برای داشتن رنگ سبز از اسفناج و برای داشتن رنگ قهوه ای از کاکائو استفاده کنید.

مضرات آنی استفاده از رنگ غذا

مصرف رنگ های خوراکی معمولا در درازمدت باعث بروز مشکلات مختلف خواهد شد و کمتر شاهد آن خواهید بود که بلافاصله پس از مصرف، مضرات استفاده از این مواد بروز پیدا کند. با این حال ممکن است برخی افراد خصوصا کسانی که دارای درجات مختلف حساسیت هستند، بلافاصله پس از مصرف رنگ های خوراکی دچار نشانه هایی مثل مسمومیت، حالت تهوع، استفراغ و. . . شوند.

مضرات بلندمدت استفاده از رنگ های خوراکی

عوارضی که در درازمدت ممکن است به دلیل استفاده از رنگ های خوراکی به وجود آید، شامل انواع بیماری هاست. سرطان خون را در این میان می توان به عنوان یکی از مهم ترین مضرات استفاده از رنگ های خوراکی مصنوعی دانست. این روزها گفته می شود یکی از دلایل بروز سرطان خون ممکن است استفاده از رنگ های خوراکی مصنوعی باشد که متاسفانه کمتر کسی به آن توجه دارد.

به علاوه تحقیقات نشان می دهد که ابتلا به برخی بیماری ها نظیر اوتیسم، بیش فعالی، ضریب هوشی پایین، آلرژی و. . . در کودکان می تواند با مصرف انواع رنگ های خوراکی مصنوعی ارتباط داشته باشد. همچنین سقط جنین، ناهنجاری های ژنتیکی، تغییرات هورمونی و. . . هم از جمله عوارضی است که می تواند با مصرف رنگ های خوراکی مصنوعی در خانم های باردار مرتبط باشد.

وقتی رنگ پارچه و قالی بخورید

در بحث تقلب ها این موضوع صحت دارد که گاهی از رنگ های غیرخوراکی مثل رنگ های مورد استفاده در صنعت فرش، قالی، الیاف یا حتی رنگ های ساختمانی به جای رنگ های خوراکی استفاده می شود. حتی گاهی برای اینکه برخی محصولات مثلا خیارشور یا هندوانه رنگ خوبی داشته باشد، از رنگ های صنعتی در تولید استفاده می شود.

البته حتما این را باید گفت که این موارد بسیار کم است و در واحدهایی وجود دارد که جواز تولید ندارند و به صورت غیرقانونی و بی نام و نشان فعالیت دارند.

 رنگ های فله ای خطرناک ترند!

گاهی رنگ های خوراکی را به صورت فله ای و بدون بسته بندی به فروش می رسانند. در حقیقت فروشنده ها برای اینکه بتوانند جنس خود را کم کم و سریع تر به فروش برسانند، دست به چنین اقدامی می زنند. اگر بسته بندی اولیه این رنگ ها در فهرست رنگ های مجاز باشد، می توان از آن استفاده کرد.

یعنی بحث مجاز یا غیرمجاز بودن این محصولات بیش از بسته بندی مطرح است اما با این حال بهتر است از این نوع رنگ های بدون بسته بندی استفاده نکنید زیرا امکان تقلب و ناخالصی در آن زیاد است.

رنگ های خانگی

گاهی افراد از مواد غذایی داخل آشپزخانه برای رنگ دادن به غذا استفاده می کنند که در این صورت برای کسانی که آن را استفاده می کنند ضرری ندارد. اما معمولا رنگ ها در کـارخـانه تولید می شوند که به انواع مختلفی تقسیم شده که دکتر سکوتی فرد درباره آنها توضیح می دهد.

رنگ هایی با منشاء طبیعی

سه گروه عمده رنگ های خوراکی وجود دارد:رنگ های طبیعی، شبه طبیعی و مصنوعی. رنگ های طبیعی از گیاهان و برخی جانوران استخراج می شوند و در حقیقت منشاء طبیعی دارند. گیاهانی مثل زعفران، زرچوبه، چغندر، هویج، ... و برخی از انواع جانوران مثلا نوع خاصی از مورچه ها می تواند منشاء رنگ های خوراکی باشد. مصرف این نوع رنگ ها اگر از حد نرمال خارج نشود، مشکلی ایجاد نمی کند و مورد تایید است.

رنگ های صنعتی اما طبیعی

رنگ های شبه طبیعی مشابه رنگ های طبیعی بوده ولی ساخت انسان است. مثلا بتاکاروتن موجود در هویج توسط انسان ساخته شده و به عنوان یک رنگ شبه طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی رنگ های طبیعی پایداری زیادی ندارند و ممکن است دچار تغییر رنگ شوند. به علاوه استخراج برخی رنگ های طبیعی مقرون به صرفه نیست.

بنابراین ساختن رنگ های شبه طبیعی رایج شده است. این رنگ ها هم اگر مورد تایید سازمان غذا و دارو باشد، ضرر چندانی ندارد.

رنگ های خوراکی مصنوعی و زنگ خطر

رنگ های مصنوعی در کارخانه و توسط انسان ساخته می شود اما در ساخت آن از مواد شیمیایی و مصنوعی استفاده می کنند. استفاده از این نوع رنگ ها بیشترین نگرانی را به سمت خود جلب کرده است. در حقیقت این نوع رنگ ها حتما باید دارای مجوز باشند؛ با این حال باز هم درباره استفاده از آن باید احتیاط کرد.

گفته می شود استفاده از رنگ های خوراکی مصنوعی خصوصا انواع غیرمجاز آن می تواند خطرات زیادی به دنبال داشته باشد.

چگونه غیرمجازها را تشخیص بدهید؟

سازمان غذا و دارو فهرستی را به عنوان محصولات مجاز و مورد تایید در سایت خود اعلام می کند که می توان برای تشخیص مجاز یا غیرمجاز بودن رنگ های خوراکی به آن مراجعه کرد اما یک راه کاربردی دیگر هم وجود دارد و آن امتحان رنگ است. یعنی مقداری از رنگ را با آب ولرم در یک ظرف سرامیکی حل کنید و سپس رنگ را دور بریزید. اگر پس از دور ریختن محلول، رنگ روی ظرف سرامیکی باقی ماند، این محصول غیرمجاز است و نباید از آن استفاده کنید.

فقط رنگ های مجاز بخرید

توصیه ما این است که حتی المقدور از رنگ های طبیعی برای غذای خود استفاده کنید. اگر دوست دارید از رنگ های غیرطبیعی استفاده کنید، حتما به مجاز یا غیرمجاز بودن آن توجه کنید. با مشورت، آگاهی و مراجعه به فهرست محصولات مجاز که توسط سازمان غذا و دارو تهیه می شود، می توانید از مجاز بودن محصولات مطمئن شوید.

حتما توجه داشته باشید محصولاتی را خریداری کنید که علامت استاندارد یا شماره مجوز معتبر داشته باشند. حتی رنگ های مجاز هم مضرات خاص خود را دارند اما با خرید رنگ های مجاز حداقل می توانید مضرات استفاده از این محصولات را کمتر کنید.

رنگ های غیرمجاز حاوی سرب هستند

رنگ هایی که از کانال قاچاق به کشور وارد می شوند، ممکن است جزء رنگ های مجاز یا غیرمجاز باشند. اگر جزء رنگ های مجاز باشند که به دلیل قاچاق مورد پیگرد قانونی قرار می گیرند اما اگر غیرمجاز باشد دیگر غیر از بحث قانون، موضوع سلامتی نیز درمیان است. رنگ های غیرمجاز ممکن است به انواع ناخالصی ها خصوصا سرب آلوده باشند.

این روزها به طبع رایج شدن استفاده از رنگ ها در پخت و پز بحث تقلب بسیار زیاد شده است؛ بنابراین دستگاه های نظارتی باید فعالیت خود را بیشتر کنند.

همه نگرانی های وزارت بهداشت

مسلما از سمت معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت نظارت هایی اعمال می شود که رنگ های وارداتی استانداردهای لازم را داشته باشد. واحد کنترل واردات مواد غذایی از رنگ های وارداتی نمونه برداری کرده و سلامت محصول را ارزیابی می کنند. حتی ممکن است در برخی موارد برای نمونه برداری و کنترل در مبدا به کشور واردکننده سفر کنند.

واقعیت این است که وزارت بهداشت درخصوص بررسی سلامت رنگ های خوراکی حساسیت لازم را دارد. به علاوه سازمان استاندارد هم بر این موضوع نظارت دارد.

همیشه پای قاچاق در میان است

آنچه اهمیت دارد این است که مقدار زیادی رنگ خوراکی از طریق قاچاق به کشور وارد می شود که مسلما از نظارت ها دور است. بحث غیرمجاز بودن رنگ ها در این موارد مطرح است. رنگ هایی که از طریق قاچاق به کشور وارد می شوند، از فیلتر وزارت بهداشت عبور نمی کنند؛ بنابراین در لحظه ورود به کشور نمی توان مجاز یا غیرمجاز بودن این محصولات را دانست.

مگر اینکه یک واحد تولیدی مثلا شیرینی پزی از این محصولات قاچاق استفاده کند و پس از استفاده در شیرینی و نمونه برداری ها متوجه شوند محصول غیرمجاز بوده است. مسلما دانستن غیرمجاز بودن رنگ پس از استفاده در محصولات دیگر چندان قابل جبران نیست.