حکم قمه زنی محرم و روز عاشورا در اسلام

قمه زنی ایام تاسوعا و عاشورای حسینی چه حکمی دارد؟

مراسم عزاداری امام حسین (ع) همواره مورد تأکید ائمه معصومین (ع) و اولیای دین بوده است. با توجه به عرف هر جامعه، برای عزاداری در ایام محرم، شیوه های مختلفی به وجود آمده است مانند سینه زنی، زنجیر زنی و مدیحه سرایی که در هر کشور با روشی مختلف انجام می شود. همه مراسم های عزاداری تا وقتی که ضرر مهم و قابل توجهی برای بدن نداشته و با مقدرات الهی و یا وهن دین و مذهب منافاتی نداشته باشدو همچنین با عقل سالم هم سازگار باشد؛ مورد تأیید اسلام است، اما قمه زنی در عزاداری امام حسین(ع) به دلیل مضرات قابل توجه بر بدن، ایجاد رعب و وحشت برای کودکان و زنان، وهن مکتب تشیع، خدشه دار کردن اهداف عزاداری و مخالف بودن با سیره اهل بیت(ع) بدعت و حرام است.

برخی از افراد جهت انجام این کار نذر می کنند و برخی دیگر این کار را برای کودکان انجام می دهند و بر سر آنها تیغ می زنند تا حدی که از سر آنها خون جاری شود. این رفتار غلط هیچ ریشه و اساس اسلامی ندارد و رفتاری است که صراحتا در قرآن کریم، خداوند آن را با گناه شمردن لطمه وارد کردن بر بدن، نفی می کند. در این بخش از دین و مذهب نمناک قمه زنی را از دیدگاههای مختلف بررسی می کنیم.

قمه زنی در ایام محرم

آیت الله مکارم شیرازی در یکی از جلسات فقه خود مطالبی را با عنوان قمه زنی در ایام محرم عنوان کرده و گفتند:ایام محرم فرصت بسیار خوبی برای تبلیغ دین است امادشمنان سعی دارند با نفوذ در این مراسم، چهره خرافی به آن بدهند، از جمله مراسم هایی که دشمنان به آن دلبسته هستند، مسئله قمه زنی است. به همین دلیل رسانه های خارجی وقتی می خواهند عزاداری نشان دهند، قمه زنی و چهره های پرخون و ... را نشان می دهند تا این مراسم را غیرعقلانی جلوه دهند.

زمانی شرایط برای این کار بوده و برخی علما نیز از قمه زنی دفاع کردند، اما اکنون این مراسم ها سندی بر ضد عاشوراست مثلا مراسم روی آتش راه رفتن در هند یا شیشه را خرد کردن و با بدن برهنه رفتن روی آن اسنادی برای ضد عقلانی جلوه دادن عاشوراست و باید همه از این کارها بپرهیزند، هرچند از روی عشق و علاقه باشد، زیرا مصلحت مراسم امام حسین(ع) نیست، بلکه باید به صورت عقلانی عزاداری شود تا این مشکلات پیش نیاید.

مسئله عاشورا و عزاداری مراسمی مربوط به تاریخ گذشته نیست، بلکه «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» و «هیهات منا الذلة» شعار همیشگی ماست و این برای دشمن دردناک است که عاشورا تبدیل به جهاد زنده می شود و جریان کربلا تاریخ سیاری است که همیشه بوده و خواهد بود و برای همه درس و الگوست.

قمه زنی از دیدگاه قرآن

خداوند در سوره بقره آیه 195 می فرماید:«وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»؛ و در راه خدا، انفاق کنید! و (با ترک انفاق)، خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید! و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‏دارد.

حکم قمه زنی به فتوای مراجع تقلید

امام خمینی رحمه الله

امام خمینی در استفتائی حرمت یا حلال بودن قمه زنی را تابع ضرر داشتن و شرایط زمانی دانست و به جهت شرایط زمانی آن را حرام اعلام کرد.

آیت الله خامنه ای

قمه زنی علاوه بر اینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‏شود و سابقه‏ای در عصر ائمه «علیهم السلام» و زمانهای بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم «علیه السلام» در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‏شود بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست. (رساله اجوبه، سوال 1461)

آیت الله مکارم شیرازی:

قمه زنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب و یا آسیب به بدن می شود اجتناب کرد.(مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ج چهارم، ص201و202)

آیت الله بهجت (ره):

قمه زنی در حد نفسه مانعی ندارد و لکن سزاوار است برای مؤمنین که در مقام حزن و اندوه بر سیدالشهداء (ع) مظهر مناسب تری را اختیار کند و آن مظهر مختلف به اختلاف کشور ها و شهرها، والله العالم. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع، ج چهارم، ص201و202)

آیت الله سیستانی:

باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند اجتناب شود. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید،جلد 3، ص34)

آیت الله العظمی جعفر سبحانی:

عزاداری حضرت سید الشهداء-سلام الله علیه- پشتوانه ی بقای اسلام و تثبیت تشیع است از این جهت باید به نحوی برگزار شود که اولا تمام ضوابط شرعی در آن رعایت شود. همچنین موجب جذب و گرایش دیگران به راه حسین بن علی علیه السلام شود، بنابراین از هر نوع ابزار و ادوات که مایه ی خونریزی می شود، خودداری کنید.

آیت الله خوئی:

اگر قمه زنی و زنجیر زنی با قلاب های فلزی که در ماه محرم انجام می گیرد، منجر به ضرر و زیان قابل توجهی شده و یا هتک، تمخسر و توهین به دین و مذهب را به دنبال آورد، جایز نیست. (المسائل الشرعیه، استفتائات امام خویی ج2، ص455)

آیت الله فاضل لنکرانی:

توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اکثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام، شناخته می شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین ـ علیه السلام ـ به گونه ای عمل شود، که موجب گرایش بیشتر و علاقه مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش، و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است، شیعیان علاقه مند به مکتب امام حسین علیه السلام ـ از آن خود داری نمایند؛ و چنان چه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.(جامع المسائل، ج1، س 2173)

آیت الله نوری همدانی:

عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می اندازند بکوبند. خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه ی مسلمانان عنایت بفرماید. (استفتائات، ج 2، س 597)

آیت الله جوادی آملی:

چیزی که مایه وهن اسلام و مایه هتک حرمت عزادارای است جایز نیست، انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.

ناگفته پیداست که ایرادی بر مویه، عزاداری سالار شهیدان (ع) و مظلومیت اهل بیت (ع) نیست، چه زیبا است که به جای لطمه وارد کردن و انجام فعلی به اشتباه، نیکوترین مسیر را با صدقه دادن و اهدای خون در پایگاه های سلامت طی کنیم. مسیری که چند سالی است پایگاه های اهدای خون، با عنوان «نذر خون» در روزهای تاسوعا و عاشورا، برای یاری رساندن به بیماران، میزبان مردم می شوند.

دلایل اصلی حرمت قمه زنی از نظر مخالفان

خلاف سیره اهل بیت (ع) است

خلاف شرع است و از مصادیق عزاداری نیست

موجب وهن دین و مذهب (سبک جلوه دادن دین و مذهب در انظار عمومیِ دیگر ادیان و یا مذاهب ) می شود.

غیرعقلانی است و به بدن آسیب می زند

سلامت فرد و جامعه را به مخاطره می اندازد