لباس محلی زنان و مردان عشایر شیراز (قشقایی استان فارس)

لباس های سنتی و محلی مردم شیراز و استان فارس

در دوره های مختلف نوع پوشش دستخوش تغییر می شود. امروزه نیز لباس های سنتی مردم ایران تحت تاثیرقرار گرفته اما برخی از مردم روستا و عشایر پوشش محلی و سنتی خود را حفظ کرده اند و لباس محلی می پوشند.

لباس سنتی شیراز یکی از لباس های زیبای سنتی ایران است، که هنوز مورد استفاده افرادی قرار می گیرد که اصالت و سنت های گذشته خویش را فراموش نکرده اند. زنان ایل همچنان به لباس اصیل خود عشق ورزیده و جز در حالات استثنایی و یا شهرنشینی، حاضر نیستند این پوشش خود را از دست بدهند.

استان فارس مهد کوروش و هخامنشیان است و لباس سنتی مردم استان فارس از قدیمی ترین لباس های ایرانیست. برای آشنا شدن با لباس های سنتی و محلی مردم استان فارس این بخش از فرهنگ و هنر نمناک را مطالعه نمایید.

مشخصات کلی لباس های محلی شیرازی ها

لباس محلی زنان و مردان با یکدیگر متفاوت است. لباس محلی زنان شیراز در رنگ های شاد و متنوعی وجود دارد و برگرفته از طبیعت است. لباس زنان عشایر قشقایی برای تحرک و کار کردن هیچ محدودیتی ایجاد نمی کند و تناسب آن با فصول مختلف سال و محافظت از سرما و گرما و با رعایت ارزش اقتصادی آن برای خانواده مثال زدنی است.

لباس مردان هم متناسب با کار و فعالیت زیاد و تحرک و زیبایی خاص خود بوده است.

لباس محلی زنان شیرازی

پوشاک زنان عشایر از قسمت های مختلفی مانند کلاهک، آرخالق، تنبان، پاپوش، روسری، پیراهن، دامن (قر) تشکیل شده است.

کینگ یا پیراهن زنانه:

کینگ یک پیراهن زنانه بلند از شانه تا قوزک پا است که از پایین تا نزدیک کمر دارای چاک است و یقه آن کامل بسته شده و آستین آن تا مچدست است. چاک بلند پیراهن آن را به دو قسمت جلو و عقب تقسیم می کند و سبب می شود زنان شیرازی بهتر بتوانند به کار و فعالیت بپردازند.

تورکی تومبان:

تورکی تومبان یک پوشش دامنی بلند با چین های فراوان است که از پارچه سبک تهیه می شود. چین های فراوان تورکی تومبان به علت این است که هنگام وزش باد و جمع شدن یک طرف دامن، چین های بعدی جای آن را گرفته و پوشش از بین نرود. برای زیبایی بیشتر تومبان یک یا دو تنبان تورکی روی هم می پوشند و از پارچه بیشتری استفاده می کنند.

چارقد:

زنان عشایر شیرازی برای پوشاندن موهای خود از پارچه ظریف و نازک با طرح های خاصی استفاده نموده و از آن به عنوان روسری، استفاده کرده و قسمت سر به جز صورت را با آن می پوشانند. زنان شیرازی برای تزئین چارقد آن را مهره یا ملیله دوزی می کنند.

آرخالق:

در اغلب فصول سال زنان عشایر لباسی زیبا و گرمی که پوششی محافظ بوده و موجب وقار و سنگینی لباس می شود، به نام آرخالق را روی لباس خود می پوشند. این لباس در زیر بغل چاک داشته و سبب می شود دست ها به راحتی حرکت کنند.

دستمال یا یاغلوق :

زنان عشایر شیرازی بر روی چارقد پارچه ای به نام دستمال یا یاغلوق را به پیشانی بسته شده و در پشت سرخود گره می زنند تا از سر در برابر سرما و وزش باد، محافظت کند. جنس این دستمال از پارچه های قیمتی مانند ابریشم و حریر است و در بالای پیشانی به وسیله سنجاق یا گل طلا، به چارقد متصل می شود.

لباس محلی اوز

لباس محلی اوز و لباس عروس در جنوب استان فارس توسط تعداد اندکی از زنان هنرمند شهر «اوز» دوخته می شود. برای تزئین شلوار، روسری، کلاه، پیراهن، جلیقه زنان و لباس کودکان زنان هنرمند خوس بافی انجام می دهند. خوس بافی از هندوستان به ایران راه یافته و خوس از الیاف نقره ای تشکیل شده که بافته می شود.

برخی از قسمت های رخت گشاد یا لباس محلی اوز عبارتند از:

• بَلَ :روسری بزرگ خوس دوزی زنان محلی شیراز
• برگک:آویزهای طلایی کوچک متصل به چنار
• اشرفی:سکه های طلا در گلوبند
• گز:goz میله های طلایی در گلوبند
• کوش سغری:کفش چرمی با نوک باریک و با زنگوله (کفش ساغری)
• میلی:حلقه نقره ای با دانه های درشت از سنگ های قیمتی برای زینت بخشیدن به مچ پا
• ماهک:آویز طلا برای پوشاندن پیشانی
• هل:آویز از مروارید برای پوشاندن پیشانی
• چمبر:دستبند بزرگ طلایی با برجستگی مانند خار
• پتری:حلقه طلایی برای بستن به پره بینی
• کره باغی:کلاه خوس دوزی شده
• جم:پیراهن با یقه و سر دست زری دوزی اطلسی
• ننتای گشاد:دامن بلند اطلسی با حاشیه دوزی نقره و زری
• دستمال کچه:دستمال حریر سه گوش برای بستن زیر گلو
• بل:روسری بزرگ خوس دوزی شیفون
• جلوی:تسمه از طلا برای بستن زیر گلو و دور سر
• شیخپ:گلوبند بزرگ از سنگ های قیمتی و طلا
• چنار:دایره های بزرگ طلایی از گلوبند

لباس زنان قشقایی با رنگارنگی و تنوع اش شناخته می شود. زنان قشقایی هیچ گاه صورتشان را نمی پوشانند. آنها کفش های دست ساز معمول در ایران را به پا می کنند.

لباس سنتی مردان شیراز

پوشاک مردان عشایر شامل کلاه، پیراهن، آرخالق، شال کمر، چقه و کپنک است.

همانطور که در این بخش جذاب از نمناک خواهیم گفت لباس های محلی شیراز برای مردان دارای بخش های مختلف است:

آرخالق مردانه:

مردان قشقایی لباس بلند و گشادی را به تن می کنند که دو چاک طویل در طرفین دارد که تا بالای زانو می آید. هنگام دویدن و راهپیمایی مردان، دامن های آن را بالا می زنند که هنگام دویدن و راهپیمایی، دست و پاگیر نباشد. این لباس را بدون شال نمی پوشند.

شال کمر:

مردان شیرازی روی آرخالق شالی را به کمر می بندند که پارچه قهوه ای یا سفید ضخیم به طول 5 یا 6 متر است که علاوه بر زیبایی، موجب سالم ماندن مهره های کمر در حرکات سریع و برداشتن بارهای سنگین می شود. از شال به عنوان جیب برای نگهداری پول، سیگار، چُپُق، شانه و … استفاده می کنند.

چقه:

برای زیبایی و جلوه لباس معمولاً با شال و آرخالق مردان نوعی بافته مخصوص به رنگ کرم به تن می کنند که به آن چقه می گویند.

کلاه دوگوشه:

مردان ایل موظفند همیشه کلاهی بر سر داشته باشند. مردان قشقایی، کلاه نمدی دو گوش از جنس کرکهای ظریف و لطیف بر سر می گذارند که توسط نمدمال های ماهر و با تجربه محلی مالیده و تهیه شده است. این کلاه ها، علاوه بر زیبایی و وقار، این است که به علت سنگینی، با هر باد و طوفانی از سر نمی افتد و زمان تابش آفتاب از نور آفتاب جلوگیری می کند.

چوقا:

برای جشن ها، شکار و جنگ، مردها عبای نازکی به نام چوقا می پوشیدند.

تفنگ، چاقو، خنجر، شمشیر و چماق نیز از مهمترین قسمت های آراستگی مردان قشقایی به شمار می رفت. مردهای طوایف گوناگون قشقایی بر اساس کمربند و شیوه بستن قطار فشنگ شان قابل تشخیص بودند.