علت پس‌روی دریای خزر | تهدید تالاب‌ها و سواحل شمال ایران
دریای خزر در حال عقب‌نشینی است؛ تبخیر، تغییر اقلیم و کاهش بارش‌ها علت اصلی‌اند و تالاب‌های انزلی و میانکاله در معرض خشکی کامل هستند.
کلیک کنید و اخبار روز آزاد را از 
کلیک کنید و اخبار روز آزاد را از پس‌روی دریای خزر؛ زنگ خطر بیابان‌زایی در شمال ایران
در گزارش‌های اخیر به ناهماهنگی میان بارش‌های سنگین در شمال دریای خزر و کاهش آب‌دهی رودخانه‌ها به‌ویژه ولگا اشاره شده است. کارشناسان معتقدند مدیریت منابع آب، تبخیر بالا و تغییرات اقلیمی از عوامل اصلی این مسئله هستند. در حالی که بارش‌ها افزایش یافته، ورود آب به دریا کاهش پیدا کرده و همین موضوع نیازمند بررسی‌های کارشناسی دقیق‌تر است.
دکتر نیما فرید مجتهدی، اقلیم‌شناس، در این‌باره توضیح داد:«پس‌روی آب خزر در سواحل ایران به حدود ۳۰۰ متر رسیده و اگر این روند به ۵۰۰ یا ۶۰۰ متر برسد، منطقه‌ای بیابانی با انبوه ماسه و نمک ایجاد خواهد شد.» او یادآور شد که دریای کاسپین در طول تاریخ همواره با نوسان سطح آب مواجه بوده است؛ برای نمونه پس‌روی حدود دو متری در دهه ۵۰ و سپس پیش‌روی قابل‌توجه در دهه ۷۰ خساراتی به سواحل و سازه‌های بندری وارد کرد.
به گفته او، طی سال‌های اخیر دریای خزر دوباره در فاز پس‌روی قرار گرفته و حدود دو متر عقب‌نشینی داشته است. اما این بار شرایط تغییر اقلیم و گرمایش جهانی نیز به شدت اثرگذار بوده است. خشکسالی‌های گسترده در آسیای میانه و روسیه و افزایش دمای تا شش درجه نسبت به نرمال، نشانه‌ای از بحران مزمن در حوضه آبریز خزر است.
برخی گزارش‌ها نقش سدسازی‌های بی‌رویه روسیه بر رود ولگا را مطرح می‌کنند، اما مجتهدی می‌گوید:«اگر خزر پس‌روی کند، بیشترین آسیب متوجه روسیه خواهد بود زیرا سواحل کم‌عمق دارد و کاهش سطح آب صدمات سنگینی برای روسیه و قزاقستان به‌دنبال خواهد داشت.» او تاکید کرد مطالعات علمی نیز نقش مستقیم روسیه در افت تراز آب خزر را رد کرده‌اند.
این دکترای آب‌وهواشناسی یادآور شد که اثر گرمایش جهانی در دریاهای بسته مانند خزر با اقیانوس‌ها تفاوت دارد؛ دریاهای آزاد به‌واسطه ذوب یخ‌های قطبی با افزایش تراز مواجه‌اند، اما در خزر تبخیر بالا موجب پس‌روی سطح آب می‌شود.
او هشدار داد که این پس‌روی می‌تواند تالاب‌های انزلی و میانکاله را خشک کند، زیرا این تالاب‌ها وابسته به تراز آب خزر هستند. به‌گفته او، پس‌روی فعلی در طول ۶۰۰ کیلومتر از سواحل شمال ایران به ۳۰۰ متر رسیده و در صورت ادامه، خطر بیابانی شدن این نواحی جدی خواهد شد. چنین شرایطی می‌تواند به ایجاد طوفان‌های گرد و غبار منجر شود و سکونتگاه‌های ساحلی را تهدید کند.
فرید مجتهدی پیشنهاد کرد برای جلوگیری از فرسایش بادی و جابجایی نمک و ماسه، باید گونه‌های گیاهی بومی و مقاوم به شوری کاشته شوند. او همچنین خواستار پایش دائمی وضعیت آب خزر شد و افزود:تغییر اقلیم باعث کاهش بارش برف و باران در حوضه آبریز خزر شده و همین امر ورودی رودخانه‌ها را کم کرده است. افزایش دما نیز تبخیر را بالا برده و مجموع این عوامل به پس‌روی فعلی دامن زده است.
