صنایع دستی همدان
همدان یکی از باتمدن ترین شهر های ایران , دارای صنایع با ارزشی که برای جهانیان شناخته شده است ولی ممکن است شما با برخی از این صنایع آشنا نباشید.

زیباترین سوغات و صنایع دستی همدان

همدان با تمدنی چندین صد ساله با قدمتی فراتر از تصور بشر ، هنرمندان و صنعتگران زبر دستی را در خود جای داده است. شهری که دارای جاذبه های گردشگری همچون غار علیصدر ، گنج نامه ، آرامگاه ابو علی سینا و بابا طاهر را دارد. هنرمندان همدانی در همه جای جهان شناخته شده اند و برای دوستداران هنر ، همدان نام آشنا می باشد از مشهورترین و بی نظیر ترین کارهای منبت میتوان به منبت رهلی اشاره کرد که در موزه مترو پولتین نیویورک می باشد.

به کارهایی که با ابزار و وسایل ساده و با دست انجام می شود صنایع دستی میگویند که مطابق با نقشه درست شده و بیشتر شامل هنرهای تزئینی می باشد که بیشتر از فرهنگ و سلیقه و ذوق مردم یک منطقه برگرفته شده و در واقع معرف فرهنگ و تمدن آن قوم و منطقه می باشد.

از ٢6٧ رشته صنایع دستی در کشور ٨5 مورد مربوط به استان همدان است. اگر گذری به این استان هنرپرور همدان داشتید حتما از صنایع دستی آن خرید کنید.

از هنرهای باارزش و قدیمی که دوستداران بیشماری دارد طلاکوبی و نقره کوبی است که افراد بیشتری در این زمینه مشغول هستند ، این هنر با استفاده از دست و ابزارهایی به ایجاد طرح و نقش بر روی ورقه های نازک طلا است که بسیار دلربا می باشد بعد از آماده شدن ورقه های طلایی بر روی چوب و سرامیک و شیشه نصب میگردند. با ما در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک همراه باشید تا با رایج ترین صنایع دستی استان همدان آشنا شوید.

تولید زیور آلات

از مهمترین زیورآلات که از جنس طلا و نقره و در اشکال گوناگون ساخته میشود انگشتر میباشد که این هنر در همدان رواج بیشتری دارد برای تزئین رکاب انگشتر از سنگهای قیمتی یا نیمه قیمتی همچون فیروزه ، زمرد ، یشم ، یاقوت ، عقیق و الماس استفاده میکنند.

زیورآلات

سوزن دوزی سنتی

از سوزن دوزی های سنتی میتوان به پته دوزی ، ساقه دوزی ، برداری دوزی ، پیله دوزی ، سکه دوزی ، سرمه دوزی و آینه دوزی اشاره کرد که بر روی ترمه ، مخمل و پارچه های ساده دوخته میشوند. برای دوخت از نخ ابریشمی استفاده میشود. ملایر و همدان دو قطب اصلی سوزن دوزی سنتی هستند.

سفال لالجین

انسان های اولیه توانستند با گل وسایل مورد نیاز خود را درست کرده و بدین طریق این هنر را به نسل های خود انتقال دادند. از مشهورترین صنایع همدان میتوان به سفال و سرامیک اشاره کرد ، در بازارهای همدان میتوان صنایع سفالی رنگارنگ را مشاهده نمود شهر لالجین پایتخت سفال ایران به شمار میرود.

کاشی هفت رنگ

نام دیگر کاشی هفت رنگ کاشی کتبیه می باشد که در انواع طرح ها و نقش ها ساخته میشود و از آن برای تزئین دیوارهای اماکن زیارتی و فرهنگی استفاده میشود. همدان و لالجین از مهمترین مراکز تولید کاشی هفت رنگ محسوب میشوند.

صنایع چوبی همدان

از مهمترین سوغاتی های همدان صنایع چوبی می باشد که از دیر باز در شهرهای ملایر ، همدان ، تویسرکان رایج بوده است خراطی ، نازک کاری ، منبت کاری ، معرق و قاب سازی از مهمترین صنایع چوبی همدان محسوب میشود.

ظروف چوبی

منبت کاری

منبت کاری نیز جزو هنرهای صنایع دستی می باشد که با ایجاد کنده کاری بر روی چوب انجام میشود. این هنر در ایران قدمتی دیرینه دارد که میتوان بر روی دسته شمشیرها ، سپرهای چوبی ، نیزه ها مشاهده کرد شروع منبت از ملایر بوده است. ملایر در سال ١٣٩١ بعنوان شهرملی منبت و پایتخت مبل ایران به ثبت رسید. از قدیمی ترین منبت ها میتوان به منبت گل و مرغ ملایر اشاره کرد در سالهای اخیر تویسرکان و جوکار ملایر نیز در این رابطه فعال بوده اند.

معرق کاری

از هنرهای بسیار زیبا که در رده صنایع چوبی قرار میگیرد معرق کاری است که در روی چوب های تزئینی صدف و عاج با ایجاد برش های نازک طرح هایی ایجاد میشود این هنر در واقع شبیه به نقاشی میناتوری می باشد .

گیوه بافی

گیوه در واقع نوعی پاپوش است که در گذشته بسیار مصرف داشته است و بزرگترین خوبی آن در فصل تابستان موجب خنک ماندن پا بوده است. روی گیوه از نخ های پنبه ای و زیر آن از چرم درست میشود. در حدود ٨٠ سال قبل گیوه بافی در بیشتر روستا ها وجود داشته ولی امروزه کم است و در بعضی روستا ها زنان تنها به این حرفه مشغول هستند برای خرید گیوه همدان میتوانید به روستاهای کفراش ، آرتیمان ، فهرومند و دهفول مراجعه کنید.

خراطی

خراطی هنری است که با دست تراش هایی بر روی چوب ایجاد میکنند. این هنر کهن و قدیمی سه هزار سال قبل در ایران وجود داشته و در کشورهایی این هنر رایج است که چوب بیشتری دارند ، در هنر خراطی اشیا به شکل متقارن ساخته میشود البته گاهی هم اشکال هندسی و غیر متقارن در خراطی قابل محسوس است.

جاجیم بافی

جاجیم نوعی زیر انداز دو رویه است که با نخ های رنگی و ابریشمی یا پنبه ای یا ترکیبی از این دو بافته میشود.

جاجیم بدون پرز است و عشایر معمولا از آن به عنوان روانداز کرسی ، محافظ سرما و جابه جایی و بسته بندی استفاده میکنند و در بیشتر روستاهای ایران بافته میشود و هر منطقه ای با توجه به فرهنگ خود از رنگ و طرح خاصی استفاده میکنند. مواد اولیه جاجیم از پشم می باشد و روش بافت آن بی شباهت به گلیم نیست با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته و بعد به هم متصل و دوخته میشود.

قاب سازی

از صنایع دستی و چوبی و جذاب همدان میتوان به هنر قاب سازی اشاره کرد هنرمندان همدانی بدنه قاب ها را با نقوش زیبا و سنتی روی چوب یا قالب تزئین میکنند ، هنر قاب سازی در روستاهای رزن ، همدان ، ملایر و کاج رایج است.

قاب چوبی

پوستین دوزی

در زمان های قدیم از شغل های مهم و رایج در همدان بوده است برای این کار ابتدا پوست گوسفند و بره را پاک کرده و بدون تراشیدن پشم آن و با استفاده از موادی همچون آرد جو ، زاج و مازوج محصولاتی به شکل پوستین یا زیر انداز درست میکنند. امروزه به دلیل گرانی زیاد پوست ، مانند گذشته پوستین دوزی رواج ندارد و عده ی کمی از روستاییان به این کار مشغولند.

مسگری

مسگری از صنایع قدیمی با قدمت پنج هزار ساله است در موزه ها میتوان ظروف قدیمی را مشاهده نمود. اولین فلز کشف شده توسط انسان فلز مس بوده است و اولین فلزکاران نیز ایرانیان بوده اند همدان از قدیم در این زمینه فعالیت داشته است بشقاب ، کاسه و انواع دیگ و سایر ظروف آشپزخانه از دیگر آثار هنرمندان مس کار میباشد.

ساز سازی

یکی دیگر از صنایع دستی معروف استان همدان و شهرهای همجوار انواع سازهای سنتی است که با استفاده از چوب های مخصوص ساخته می شوند. از جمله سازهای چوبی مشهور این منطقه می توان به سنتور ، سه تار و دف اشاره کرد.

صنایع فلزی

ساخت مصنوعات فلزی و فلزکاری از جمله کارهایی است که بسیار رایج است و مصنوعات ای همچون چاقو سازی ، فرفورژه سازی و زنجیر سازی با استفاده از این صنعت رونق دارد. جالب است بدانید در حوزه زنجیرسازی ، انواع زنجیر در سایز های مختلف با به کارگیری مفتول های فولادی تولید و عرضه می شود. ناگفته نماند که محصولاتی همچون قندشکن ، چاقو ، قلمتراش ، کارد و ... در این صنعت با ورق های فولادی و تزیین دسته ها با چوب یا شاخ گوزن ، صدف و یا پوشش بدنه فلزی با لایه ای از جنس کروم ساخته می شود.

گلیم بافی

همانطور که میدانید گلیم بافی هنر دست عشایر هر منطقه می باشد که استان همدان نیز از این امر مستثنی نیست و در زمینه بافت گلیم توسط عشایر از جایگاه بالایی برخوردار است. طرح و نقش هر گلیم مختص منطقه خاص خود می باشد و می توان به راحتی از روی نقش و نگاری که در آن وجود دارد مبدا آن را کشف کرد. در همدان نقشه هایی همچون گل سبدی ، گل لاله ، دست دلبر ، خرچنگی ، اسلیمی ، ضربدری ، زنگوله ، جناقی و ... در گلیم بافی اجرا می کنند. نهاوند یکی از مناطقی به شمار می رود که مرغوبترین گلیم ها در آنجا تولید و صادر می کند.

گلیم بافی

تولید چرمی

قطب چرم سازی ایران متعلق به استان همدان می باشد چرا که محصولات چرمی این استان به سایر کشورها نیز صادر می شود. جاکلیدی ، کفش ، کمربند ، کیف و لباس از جمله تولیدات مهم چرمی همدان می باشد که با کیفیت بسیار عالی تولید می شود و کشورهای اروپایی نیز از وجود این محصولات بهره مند می شوند.

مرواربافی

صنایع دستی قدیمی ملایر و بعضی از روستاهای آن نظیر گراب ، قشلاق و داویجان قدمتی چندین ساله دارند و سهم زیادی در صادرات این شهرستان به خود اختصاص داده اند. از جمله محصولاتی که در صنعت مرواربافی می توان به آنها اشاره کرد انواع سبد ، میز تلویزیون ، کلاه ، میز تلفن ، مبلمان و ... می باشد. ناگفته نماند که مرواربافی در شهرهای دیگر کشور نیز رایج است البته گفتنی است که آنها مروار مورد نیاز خود را از استان همدان تهیه می کنند.

قالی بافی

یکی از اصیل ترین هنر های دستی همدان که از گذشته تا به امروز نقش مهمی را در صنعت این استان ایفا می کند قالی بافی می باشد. به دلیل رونق دامداری و کشاورزی و تولید پشم و نخ های مرغوب در استان همدان سبک و سیاق خاصی متوجه هنر قالیبافی در این منطقه است و از مهمترین ویژگی های این هنر به کارگیری پشم های دست ریس شده ، رنگرزی طبیعی و طرح های شکسته هندسی می باشد.

نساجی سنتی

انواع مختلف پارچه ها و برخی زیراندازها مثل جاجیم ، رومیزی ، لباس های محلی ، روتختی ، روسری ، ملحفه از مهم ترین محصولات نساجی استان همدان می باشد که به صورت دستی بافته می شوند. این حوزه دستگاه های ساده بافندگی مثل دستگاه های «دو وردی» و «چهاروردی» برای تولید پارچه دستباف به کار می گیرند.

مینیاتور

مینیاتور و نگارگری ظریف ترین و دقیق ترین نقاشی هستند که از گذشته های بسیار دور برای به تصویر کشیدن مطالب مختلف کتاب ها بالاخص موضوعات حماسی و ادبی و همچنین داستانی به کار برده می شدند. پیشینه هنر مینیاتور به دوران پیش از ظهور اسلام تعلق دارد و در شهرهایی همچون همدان ، شیراز ، اصفهان ، تبریز و هرات رونق زیادی دارد. در نگارگری به طور معمول از چوب ، فیبر ، عاج و استخوان استفاده می شود.

سنگ تراشی

از قدیمی ترین هنر های ایرانیان می توان به سنگ تراشی اشاره کرد که استان همدان به خاطر وجود سنگ های مختلف گرانیتی ، میکا ، کوارتز ، فلدسپا و ... از مراکز مهم استخراج سنگ و هنر سنگ تراشی به شمار می رود.

امروزه تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی به عنوان صنایع دستی مطرح استان همدان به شمار می رود و این منطقه از گذشته تا به امروز هنرمندان بسیاری را در این حرفه مشغول کرده است. از جمله آثار تاریخی به جا مانده که به خوبی پیشینه هنر سنگ تراشی را نمایان می کند می توان به گنج نامه و شیر سنگی اشاره کرد.

تراش شیشه

یکی دیگر از صنایع دستی بی نظیر و زیبای استان همدان تراش دادن شیشه است. در این هنر با استفاده از ابزارهای ساده اشکال زیبا و مختلفی توسط هنرمندان روی ظروف شیشه ای مانند پارچ و لیوان ، میوه خوری ، لوستر ، شکلات خوری و ... طراحی می شود. این طرح ها روی سطح شیشه به طور نقوش برجسته و فرو رفته و یا مات دیده می شوند.

حجاری

سنگ تراش های همدان محصول خامی را تولید و هنر دستشان را به حجاران می سپارند تا آن را کامل کنند. حجاری نوعی قلمزنی روی سنگ محسوب می شود که آثار ارزشمندی را خلق می کند و بیشتر در مساجد و آرامگاه افراد سرشناس و یا دیوارهای ساختمان های مهم اجرا می شود. حجاری در کتیبه های سنگی بسیار ظریفی دیده می شود و با نام های قلمزنی ، منبت کاری ، یا حجاری ظریفه شناخته می شود.

شیشه گری سنتی

تولید و تهیه مصنوعات شیشه ای اخیراً در بسیاری از مناطق شهری رایج شده است و در حال حاضر کارگاه های شیشه گری بسیاری در شهرهای مختلف دایر شده است. جالب است بدانید برخلاف سایر شهرها مناطق روستایی همدان در ساخت فرآورده های شیشه ای بسیار فعال است و به نوعی شیشه دست ساز یکی از ارزنده ترین و اصیل ترین صنایع دستی این منطقه به شمار می رود. ناگفته نماند که این صنعت در کشور ما پیش از میلاد مسیح وجود داشته است.

شیشه گری

آبگینه

چنانچه به موزه های آبگینه پایتخت سری زده باشید حتماً به آثار باستانی کشف شده در همدان نیز برمی خورید ، محصولاتی که قیمتشان به هزاران سال پیش متعلق است. آبگینه در واقع همان شیشه گری به طور سنتی می باشد که در این روش ظروف شیشه ای با دمیدن هوا به درون مواد مذاب شیشه به طور الوان و بی رنگ تولید می شود.

صنایع دستی و سوغات هنری معروف همدان

53
این مطلب مفید بود ؟30
منبع : بخش فرهنگ و هنر نمناک/ن/ش
برچسب : صنایع دستی
وبگردی