فیلمهای درخشان ایرانی در اسکار که جهانی شدند و جایزه گرفتند

فیلمهای ایرانی که در اسکار موفق ظاهر شدند

مراسم اسکار به عنوان معتبرترین جشن سینمای جهان شناخته می‌شود. این مراسم برای نخستین بار در تاریخ ۱۶ می ۱۹۲۹ برگزار شد و از آن دوره تاکنون با وجود دگرگونی‌های مختلف در صنعت سینما، همچنان پابرجا مانده است. یکی از جوایز مطرح این جشن، جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌المللی است که تا سال ۲۰۲۰ با نام بهترین فیلم خارجی‌زبان شناخته می‌شد؛ جایزه‌ای که از سوی آکادمی علوم و هنرهای سینما به فیلم‌های غیر آمریکایی و عمدتاً غیر انگلیسی‌زبان از سایر کشورهای جهان اهدا می‌شود.

سینمای ایران نیز از سال 1977 بهترین فیلمی که در آن سال اکران شده را به آکادمی اسکار می‌فرستد. فیلم دایره مینا ساخته‌ی داریوش مهرجویی اولین فیلمی بود که در سال ۱۹۷۷ به این آکادمی ارسال شد؛ بعد از این دوره ایران تا سال ۱۹۹۴ و فیلم زیر درختان زیتون به کارگردانی عباس کیارستمی فیلم دیگری به اسکار نفرستاد. از آن دوره تا به امروز نیز ایران به جز یک وقفه‌ی یک ساله در سال ۲۰۱۲ هر سال یک فیلم را به آکادمی اسکار فرستاده ‌است.

فیلم‌های مطرح و نام‌آشنایی از سینمای ایران به اسکار فرستاده شده که از میان آن‌ها 4 اثر در این جشن دیده شده‌اند. در این بخش از مطالب نمناک به بهانه‌ی ارسال فیلم علت مرگ نامعلوم به عنوان نماینده‌ی سینمای ایران در اسکار 2026، آثار موفق ایرانی در اسکار را معرفی کرده‌ایم.

بچه های آسمان (1998)

اولین فیلم ایرانی که به فهرست پنج کاندیدای نهایی بهترین فیلم خارجی زبان اسکار رسید، فیلم بچه های آسمان به کارگردانی مجید مجیدی بود که در سال ۱۹۹۸ نامزد دریافت اسکار شد، اما در نهایت این رقابت را به فیلم زندگی زیباست ساخته‌ی روبرتو بنینی از ایتالیا واگذار کرد. بچه های آسمان که مورد تحسین منتقدان بسیاری قرار گرفت، جایزه فیپرشی جشنواره بین‌المللی فیلم مونترال را به دست آورده بود. این فیلم داستان پسری به نام علی را روایت می‌کرد که کفش‌های خواهرش را گم می‌کند.

از آنجایی که زهرا کفش دیگری ندارد و پدر هم توانایی مالی خرید کفش نو را ندارد، آن‌ها قرار می‌گذارند که صبح‌ها زهرا کتانی علی را بپوشد و ظهر علی در مسیر منتظر پایان مدرسه‌ی زهرا و آمدن او می‌شود تا کتانی را از زهرا گرفته و با آن به مدرسه برود. با وجود تلاشی که زهرا برای به موقع رساندن کفش‌ها به علی می‌کند، اما علی هرروز دیر به مدرسه می‌رسد، تا اینکه در مدرسه یک مسابقه برگزار می‌شود که در این مسابقه به نفر سوم یک کتانی جایزه می‌دهند. رضا ناجی، فرشته سرابندی، میرفرخ هاشمیان، بهاره صدیقی و ... از بازیگران فیلم بچه های آسمان هستند.

جدایی نادر از سیمین (2011)

در سال ۲۰۱۱ فیلم جدایی نادر از سیمین به کارگردانی اصغر فرهادی به عنوان نماینده‌ی سینمای ایران در اسکار انتخاب شد. این فیلم تبدیل به دومین فیلم ایرانی شد که توانست در میان پنج کاندیدای نهایی این آکادمی جای بگیرد و در نهایت نیز به اولین فیلم برنده اسکار سینمای ایران تبدیل شد. این فیلم بیش از ۵۲ جایزه‌ی جهانی را از آن خود کرد که از میان آن‌ها می‌توان به جایزه گلدن گلوب، خرس طلایی جشنواره برلین، جایزه ایندیپندنت اسپیریت و ... اشاره کرد.

جدایی نادر از سیمین داستان ترمه، دختر خانواده‌ای را روایت می‌کند که پدر و مادر او، نادر و سیمین می‌خواهند از یکدیگر جدا شوند و آن‌ها بر سر این که ترمه پیش کدام یک بماند، بحث دارند. در ادامه‌ی داستان فیلم اما اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای رخ می‌دهد که ماجرای اصلی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. لیلا حاتمی، پیمان معادی، شهاب حسینی، ساره بیات، مریلا زارعی، سارینا فرهادی، بابک کریمی، سهی بانو ذوالقدر و ... از بازیگران فیلم جدایی نادر از سیمین هستند. درخشش جدایی نادر از سیمین در اسکار، زمینه‌ی شهرت جهانی اصغر فرهادی به عنوان یک کارگردان بین‌المللی و پیمان معادی به عنوان بازیگر را فراهم آورد.

فروشنده (2016)

دیگر فیلم ایرانی برنده جایزه اسکار، فیلم فروشنده ساخته‌ی اصغر فرهادی در سال 2016 بود. این فیلم داستان عماد و رعنا، یک زوج بازیگر تئاتر را روایت می‌کند که به دنبال فروریختن ساختمانشان، مجبور می‌شوند خانه‌ی جدیدی را اجاره کنند. ماجرای فیلم فروشنده از شبی آغاز می‌شود که رعنا در خانه تنهاست و به دنبال ورود مردی غریبه به خانه، عماد با حمام پر از خون مواجه شده و رعنا را به بیمارستان می‌رساند. در ادامه‌ی فیلم نیز عماد در پی یافتن آن مرد غریبه است.

ترانه علیدوستی، شهاب حسینی، بابک کریمی، مینا ساداتی، فرید سجادی حسینی، مجتبی پیرزاده و ... از بازیگران فیلم فروشنده هستند. فیلم فروشنده اصغر فرهادی که با استقبال منتقدان و مخاطبان بسیاری روبرو شد، به جوایز متعددی نیز دست یافت. یکی از دیگر جوایز مطرحی که این فیلم به ارمغان آورد، جایزه بهترین فیلمنامه برای اصغر فرهادی و بهترین بازیگر مرد برای شهاب حسینی از جشنواره کن در فرانسه بود.

در سایه سرو (2025)

جدیدترین اثری که از سینمای ایران در آکادمی اسکار موفق بود، انیمیشن کوتاه در سایه سرو به کارگردانی مشترک شیرین سوهانی و حسین ملایمی است. این انیمیشن روایتگر زندگی یک ناخدا و دختر اوست که در خانه‌ای کوچک و به دور از مردم زندگی می‌کنند و با چالش‌های یک زندگی سخت روبرو شده‌اند. این اثر در نود و هفتمین دوره‌ی جوایز اسکار برنده‌ی جایزه‌ی بهترین انیمیشن کوتاه شد تا سومین اثر ایرانی برنده اسکار لقب بگیرد. این انیمیشن همچنین در جشنواره فیلم ترایبکا، جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه لس‌آنجلس و ... نیز موفق به کسب جایزه شده است.

با وجود اینکه در لیست فیلم های ایرانی اسکار، فیلم‌های مطرحی چون رنگ خدا به کارگردانی مجید مجیدی، من ترانه 15 سال دارم اثر رسول صدرعاملی، خیلی دور خیلی نزدیک و امروز ساخته‌ی رضا میرکریمی، درباره الی، گذشته و قهرمان ساخته‌ی اصغر فرهادی و ... که جوایز بین‌المللی مختلفی را کسب کرده‌اند دیده می‌شود؛ اما این آثار نتوانستند به لیست پنج کاندیدای جوایز اسکار راه یابند.

امسال نیز فیلم علت مرگ نامعلوم به کارگردانی علی زرنگار رقبای خود مانند پیر پسر اثر اکتای براهنی و زن و بچه ساخته‌ی سعید روستایی را کنار زد تا به عنوان نماینده سینمای ایران در سال 2026 در اسکار حضور داشته باشد. باید دید که علت مرگ نامعلوم می‌تواند بار دیگر برای سینمای ایران افتخارآفرین باشد یا این فیلم که در جشنواره‌های فیلم زوریخ و فیلم شانگهای موفق به کسب جایزه شده، از رسیدن به کاندیدای نهایی بازمی‌ماند.