متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت چیست و درباره ایران چه می‌گوید؟

قطعنامه ۲۲۳۱ و مکانیسم ماشه چیست؟

اخبار فراوانی درباره پایان قطعنامه ۲۲۳۱ به گوش می رسد، به همین دلیل بسیاری از کاربران خواهان دانستن سوالاتی درباره قطعنامه ۲۲۳۱ و مکانیسم ماشه هستند. در این بخش از نمناک به این سوالات پاسخ داده ایم.

قطعنامه ۲۲۳۱ چیست؟

در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ (۲۹ تیر ۱۳۹۴) قطعنامه‌ی ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد،به تصویب رسید. وظیفه‌ی اصلی این قطعنامه، تثبیت چارچوب حقوقی و بین‌المللی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود.

این قطعنامه به طور خلاصه توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی (برجام) را از نظر حقوقی رسمیت بخشید؛ تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرد؛ محدودیت‌های زمانی برای فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی ایران اعمال کرد.

مکانیسم ماشه چیست؟

مکانیسم ماشه، بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که در پی توافق برجام (۲۰۱۵) ایجاد شد. این سازوکار به امضاکنندگان اصلی برجام (گروه ۱+۵) این اختیار را می‌دهد که در صورت هرگونه نقض تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، روند بازگشت سریع و خودکار تحریم‌های بین‌المللی شورای امنیت سازمان ملل را فعال کنند.

مفاد قطعنامه ۲۲۳۱

با توجه به متن کامل قطعنامه ۲۲۳۱، مفاد آن عبارتند از:

تأیید رسمی برجام

این قطعنامه رسماً توافق هسته‌ای ایران با مجموعه ۱+۵ (آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین و آلمان) را مورد تأیید قرار داده و آن را در نظم حقوقی بین‌المللی مستقر می‌سازد.

لغو تحریم‌های گذشته

تمامی قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت سازمان ملل (شامل ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹) که تحریم‌هایی را اعمال کرده بودند، با آغاز اجرای تعهدات هسته‌ای ایران، ملغی شدند.

محدودیت‌های انتقال تسلیحات و موشک

این قطعنامه محدودیت‌هایی را برای فعالیت‌های نظامی ایران از جمله سلاح‌های متعارف و برنامه موشکی تعریف کرد، بر این اساس خرید و فروش سلاح برای مدت ۵ سال (تا اکتبر ۲۰۲۰) ممنوع شد. در فعالیت‌ های مرتبط با برنامه موشکی برای مدت ۸ سال (تا اکتبر ۲۰۲۳) محدودیت ایجاد گردید.

سازوکار بازگشت تحریم‌ها (مکانیسم ماشه)

مکانیسم ماشه به هر یک از اعضای برجام اجازه می‌دهد که در صورت اعلام «عدم پایبندی اساسی ایران» به تعهدات، بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد، روند بازگرداندن تحریم‌های لغو شده شورای امنیت را آغاز کند.

توسعه همکاری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز

قطعنامه کشورهای عضو سازمان ملل را قویاً تشویق می‌کند تا در زمینه تبادل فناوری و همکاری‌های مرتبط با استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، با ایران همکاری کنند.

اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، نه تنها به عنوان سند پشتیبان بین‌المللی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شناخته می‌شود، بلکه در زمان تصویب، مسیری مهم برای تعامل مجدد ایران با جامعه جهانی، به ویژه در حوزه‌های هسته‌ای و اقتصادی، گشود. این قطعنامه با تثبیت توافق، امید به کاهش تنش‌ها و شکوفایی اقتصادی را برای ایران به ارمغان آورد. با این وجود، دو بند محوری آن، یعنی مکانیسم ماشه (Snapback) به عنوان ابزار بازگشت خودکار تحریم‌ها و محدودیت‌های موشکی و تسلیحاتی، همواره محور اصلی مناقشات حقوقی و سیاسی میان ایران و کشورهای غربی باقی ماند.

تاریخ انقضای قطعنامه ۲۲۳۱

عراقچی به تازگی درباره پایان قطعنامه ۲۲۳۱ گفته است:

«بر‌اساس مفاد قطع‌نامه ۲۲۳۱، این قطع‌نامه در تاریخ ۲۶ مهرماه به‌ صورت خودکار خاتمه می‌یابد و در نتیجه، موضوع ایران از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود. این موضع نه‌تنها موضع جمهوری اسلامی ایران بلکه موضع روسیه، چین و چند عضو دیگر شورای امنیت نیز هست». عراقچی در پایان اعلام کرد که نامه‌ای رسمی به رئیس شورای امنیت ارسال کرده و در آن مواضع جمهوری اسلامی ایران را مجددا تکرار کرده است. او تأکید کرد:«اکنون با حمایت ۱۲۱ کشور عضو جنبش عدم تعهد از موضع ایران، می‌توان گفت این اجلاس دستاوردی بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران در عرصه دیپلماسی چندجانبه بوده است»

وزارت امور خارجه روسیه نیز تاکید کرده است:

با انقضای مهلت ده‌ساله قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تمام مفاد این قطعنامه، از جمله محدودیت‌ها و رویه‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، به طور کامل خاتمه می‌یابد. «تلاش‌های تهاجمی» سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) برای احیای تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران «ناموفق» بوده است.