کریدور زنگزور کجاست؟ بررسی نقش راهبردی زنگزور در مرز ایران

زنگزور؛ منطقه‌ای تاریخی در قلب قفقاز جنوبی

زنگِزور منطقه‌ای تاریخی و کوهستانی در جنوب شرقی ارمنستان امروزی است که با استان سیونیک مطابقت دارد. این منطقه در دامنه‌های رشته‌کوه زنگزور واقع شده و بخشی از میراث تاریخی ایران محسوب می‌شود که در سال ۱۸۱۳ بر اساس عهدنامه گلستان از ایران قاجار به امپراتوری روسیه واگذار شد. مناطق گوریس، کاپان، مغری و سیسیان که امروزه در محدوده استان سیونیک ارمنستان قرار دارند، در گذشته بخشی از زنگزور بودند.

تحولات تاریخی زنگزور از زمان شوروی

پس از استقرار حکومت شوروی در ارمنستان در نوامبر ۱۹۲۰، زنگزور به‌طور رسمی بخشی از ارمنستان شوروی شد. مقامات آذربایجان شوروی در همان زمان با این موضوع موافقت کردند، تا به منازعات ارضی پایان داده شود. اما با شروع مناقشه قره‌باغ در اواخر دهه ۱۹۸۰، تنش‌های قومیتی در این منطقه افزایش یافت. در جریان این تنش‌ها، ارمنی‌های جمهوری آذربایجان به ارمنستان مهاجرت کردند و آذربایجانی‌های زنگزور نیز به آذربایجان گریختند.

قطع ارتباط ریلی و زمینی در پی درگیری‌ها

در دوران شوروی، خطوط راه‌آهنی چون اردوباد – آگاراک – مغری – مینجیوان و کاپان – زنگلان از منطقه زنگزور عبور می‌کردند. اما با آغاز جنگ اول قره‌باغ، این مسیرها قطع شد. همچنین ارتباط زمینی بین نخجوان و جمهوری آذربایجان که از ارمنستان می‌گذشت، متوقف شد.

کریدور زنگزور و اهمیت ژئوپلیتیکی برای ایران

امروزه کریدور زنگزور برای ایران از اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی زیادی برخوردار است. این منطقه در همسایگی مرزهای شمالی ایران قرار دارد و هرگونه تغییر در حاکمیت یا کنترل آن می‌تواند مستقیماً بر منافع ملی ایران تأثیر بگذارد. در حال حاضر، ایران از طریق خاک ارمنستان به گرجستان، روسیه و اروپا دسترسی زمینی دارد. اما اگر آذربایجان موفق شود کریدور زنگزور را به‌صورت یک مسیر مستقیم در کنترل خود درآورد، این ارتباط ممکن است دچار محدودیت یا حتی قطع کامل شود.