شهر آبادان
در این مطلب از بخش فرهنگ و هنر نمناک شما را با آداب و رسوم مردم آبادان از مراسم ویژه ازدواج و محرم تا غذاهای سنتی و سوغات این شهر آشنا میکنیم.

فرهنگ و آداب و رسوم آبادان و غذاهای سنتی این شهر

آبادان شهری در استان خوزستان و جنوب غرب ایران است که مردمانی خونگرم و مهربان دارد. مردم آبادان فرهنگ و آداب و رسوم خاصی دارند که آنها را بیش از هر چیز دیگری از بقیه شهرهای ایران متمایز کرده است.

آبادان تابستان گرمی دارد اما زمستان این شهر بسیار معتدل است و همین باعث شده در زمستان گردشگران فراوانی از دیگر نقاط کشور برای تفریح و خرید اجناس خارجی به این شهر جنوبی زیبا سفر کنند و اندکی با آداب و رسوم آبادان آشنا شوند.

در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک شما را با آداب و رسوم آبادانی ها بیشتر آشنا می کنیم.

شهر آبادان

میهمان نوازی آبادانی ها

میهمان نوازی یکی از ویژگی های بارز آبادانی ها و هم وطنان عرب زبان است. میهمان در نزد آنان بسیار عزیز و گرامی است و بهترین غذا را برای پذیرایی از او مهیا می کنند.

اگر آنها با فردی اختلاف داشته باشند و او به منزل آن ها به عنوان پناهنده وارد شود، اگر سه بار اصطلاح « دخیلک » که معنای « دست به دامان » می دهد را بر زبان آورد نه تنها اجازه ی ورود به خانه به او می دهند بلکه تا سه روز از او پذیرایی می کنند و وسایل رفاه، دفاع از پناهنده و حفظ و مصونیتش در برابر خطرات احتمالی را فراهم می کنند.

آنها در بدو ورود و یا هنگام جدا شدن میهمانان از اصطلاحاتی مانند اًهلا وَ مَرحَباً- اًهلاً وَ سَهلاً استفاده می کنند که حاکی از خوشحالی آن ها در روبرو شدن با یکدیگر و یا تجدید دیدار در آینده است.

بخواهند فردی را به میهمان شدن در منزل میزبان تشویق کنند، می گویند:اِنخِلیکم عَلَی رَأسَنا یعنی « اگر تشریف بیاورید شما را روی سرمان می گذاریم » یا اِنخَلِیکُم عَلی بَطنِ عُیُونَنا « شما را روی تخم چشممان می گذاریم »

آبادانی ها در گذشته در هنگام میهمانی معمولاً قربانی می کردند و غذایی را به نام قوزی تدارک می دیدند و گوسفند شکم پر به صورت کامل سر سفره ی میهمانان قرار می گرفت.

آداب و رسوم مردم آبادان در ایام نوروز

مردم آبادان رسوم مختلفی دارند و عید نوروز را مفصل برگزار می کنند. مراسم آتش افروزی چهارشنبه سوری، مراسم چیدن سفره هفت سین، پوشیدن لباس های نو و رفتن به دید و بازدید نوروزی را مانند سایر شهرهای ایران برگزار می کنند.

مردم آبادان در نوروز از میهمانان خود با کلوچه مخصوصی از آرد، روغن، زیره و رازیانه پذیرایی کرده و همواره به جشن و پایکوپی و نواختن نی همبونه (نی انبان ) می پردازند. آبادانی ها اغلب در خانه ها یا باغ ها بر شاخه درختان تاب می بندند و تاب سواری می کنند. در استان خوزستان روز سیزده را در دو روز جشن می گیرند و اولی را سیزده عید و دومی را سیزده بعد از عید گویند.

عید نوروز در آبادان

رسوم ازدواج در بین آبادانی ها

مردم آبادان رسم و رسوم خود را در ازدواج دارند، خانواده پسر پس از انجام تحقیقات لازم به خواستگاری دختر می روند. زنان خانواده پسر در زمان خواستگاری با دختر مورد نظر صحبت کرده و از وضعیت جسمانی و خانه داری او اطلاعاتی کسب می کنند. پس از اینکه پسر مورد قبول دختر و خانواده اش قرار گرفت، خانواده داماد برای دختر انگشتر و عبایه (چادر عربی) و قواره یا لباس به منظور نشان کردن می آورند که به آن "نیشان" می گویند.

سپس در خانه دختر مراسمی با نام "گی" اجرا می شود. در این مراسم خانواده پسر یک روحانی و سید و تعدادی از ریش سفیدان قوم و خویش و آشنای خود که نزد خانواده عروس دارای منزلت و احترام هستند را به همراه می آورد.

در این مراسم تنها آقایان حضور دارند که بر سر میزان صداق یا مهریه عروس تشکیل می شود. در این مراسم مبلغی به عنوان شیربها تعیین می شود که پسر باید به خانواده دختر داده تا با آن وسایل و جهیزیه خریداری شود. در صورت ازدواج فامیلی مبلغ مهریه و تهیه جهیزیه بسیار کمتر از ازدواج با دختر غریبه است.

در ازدواج های غیر فامیلی، داماد علاوه بر خرید لباس عروس معمولاً به زنان فامیل عروس هم پیراهن هایی تحت عنوان خلعت هدیه می دهد و باید جهیزیه ای علاوه بر آنچه عروس می آورد هم تهیه کند . پایان این مراسم با صلوات و خواندن فاتحه ای برای حضرت عباس (ع) پایان می پذیرد، دلیل خواندن این فاتحه ایجاد تعهد بین خانواده دختر و پسرو پایبند ماندن آنها بر حرف های خود است.

یک یا دو روز قبل از مراسم عقد عروس را به "هفه" یا اصلاح می برند و پس از انجام عقد عروس و داماد تا سه روز حق ندارند بیرون بروند. هنگام ورود عروس به خانه داماد تیراندازی صورت گرفته و همه به رقص دسته جمعی "یزله" می پردازند. هنگام ورود عروس به منزل داماد، داماد از پشت بام برایش شیرینی و پول می اندازد.

بیشتر اقوام خوزستان در مراسم عروسی ساز رایجی به نام "نی همبون" را می نوازند. قبل از ورود عروس به منزل داماد جلوی پای او قربانی می شود که اصطلاحا به آن "فدیه" می گویند و دل بره را به عروس و داماد می دهند تا بخورندو با هم یک دل و همراز باشند.

یک شب قبل از عروسی شب حنابندان،یا "لیله الحنا" است که داماد و عروس هریک جدا در خانه های خود حنا می بندند.

گاهی همراه عروس زنی که به او اصطلاحا، "زافوفه" می گویند و فردی سرد و گرم کشیده است، همراه خواهر، مادر یا مادر بزرگ عروس به خانه داماد میروند و با خود حلوا و گوسفندی نیز می برند. در آبادان خانواده هایی که توان مالی خوبی دارند، ولیمه ی عروسی را پرهزینه تر تهیه می کنند، مثلاً « اِمفَتَح » یا مفتح که غذای معروف و مرسوم عربی است را برای میهمانان تهیه می کنند.

مراسم ازدواج

احترام به سادات در میان آبادانی ها

سادات به عنوان اولاد پیامبر اسلام (ص) نزد مردم آبادان از احترام و جایگاه بالایی برخوردارند، به همین دلیل سادات در مجالس، در صدر می نشینند و در مراسم گی سادات را همراه خود می برند و یا در حل و فصل اختلافات با هدف فیصله دادن به نزاع ها از سادات کمک می گیرند. حتی در میان اقوام عرب آبادان رسم است خانواده دختر او را نذر یکی از خانواده های سادات می کنند و اگر نذر آنها پذیرفته شود،دختر را به او می دادند.

برگزاری مراسم محرم در آبادان

مجالس سوگواری سید الشهدا(ع) در شهر آبادان هر ساله برپاست و مردم آبادان بعد از روز اول محرم رخت عزا بر تن می کنند و در تکایا و حسینیه ها به عزاداری می پردازند اما تفاوتی که عزاداری آنها با سایر عزاداری ها دارد، نوع نوحه ها و سینه زدن مردم این دیاراست که معروف به نوحه خوانی "بوشهری" و سینه زنی "واحد" است.

دراین ایام برخی حاجتمندان در منازل خود به برپایی مجالس سوگواری سید الشهدا(ع) اقدام می کنند و برخی میزبانان این مراسم با طبخ غذاهای نذری از عزاداران پذیرایی می کنند.

"سنج و دمام و بوق" آهنگی حماسی را خلق می کند و در حرکت دسته های سینه زنی و زنجیر زنی انسجام خاصی ایجاد می کند.سنج و دمام تداعی کننده طبل زمان جنگ و حماسه عاشورا است . در آبادان مجموع نوازندگان دمام و سنج بین پنج، هفت و گاهی ‪ 9‬نفر هستند، یک نفر در جلو صف دمام زنان به عنوان "اشکون" قرار می گیرد و سایر نفرات در طرفین او می ایستند.

پس از نواختن بوق دمام زنی آغاز می شود و پس از لحظاتی که از نواختن سنج و دمام گذشت، مجددا نوازنده بوق تا پایان مراسم با ریتم سایر نوازندگان در بوق می دمد. در آبادان پس از اتمام آهنگ سنج و دمام سینه زنی و نوحه خوانی آغاز می شود. ‬

عزداری محرم

آداب و مراسم مردم آبادان هنگام زایمان

در گذشته در آبادان مرسوم بود، وقتی زن دچار درد زایمان میشد دو استکان "عرق اترج" یا سیر سرخ کرده با تخم¬مرغ به او می-دادند. اگر زایمان سخت بود اذان گفته و یا هلهله می کشیدند.

مردم آبادان نیز به موجودات خیالی اعتقاد داشتند و اگر زنی هنگام زایمان بیهوش می شد، میگفتند یال yâl (آل) او را زده است، در این هنگام اسپند دود می کردند. همچنین پس از بچه دار شدن بالای سر زائو قطعه آهنی گذاشته و یا جوجه ای میکشتند و دل وروده آن را بالای سر زائو می گذاشتند.

گاهی نیز هنگام زایمان تیر شلیک میکردند یا با ریسمانی از موی بز دور تا دور زن را محصور می کردند.

زائو را در روزهای سوم و هفتم به حمام می¬برند کودک را نیز ده روز بعد به حمام می برند. در چهلم نیز زائو و بچه باید با هم حمام می کردند. سپس در ظرفی چهل ریگ کوچک و چهل تکه آهنی کوچک به نام چهل "کچ" koč و چهل قطره آب می ریختند و آن را به خورد زائو می دادند و آب ظرف گچ را چهل بار توی ظرف دیگر ریخته و چهل بار روی مادر و بچه می ریزند.

ماه رمضان و آیین سنتی «گرگعان» در آبادان

در آبادان و استان خوزستان ماه رمضان همواره با آیین ها و رسومات مختلفی همراه است. از رسوم رایج در بین شهروندان عرب زبان بازی « محیبس» یا همان پوچ و پر و آیین طبل زدن در سحراست.

همه مردم محله از خردسال تا بزرگسال از زن تا مرد با همکاری و یکدلی مساجد و حسینیه های محلی را غبار روبی کرده و این مکان های مقصد را برای سی روز، روزه دار آماده می کنند.در نیمه ماه رمضان آیین سنتی «گرگعان» و یا همان کاسه زنی اجرا می شود . در این آیین کودکان کم سن و سال حدود 10 ساله به در خانه ها می روند و با تبریک نیمه ماه رمضان «گرگعان، گرگعان» سر می دهند و شیرینی، پول و میوه و مشکل گشا از صاحب خانه دریافت می کنند و اهالی خانه را دعا می کنند. مردم نیز از کودکان با ریختن بادام، تخمه، شیرینی و آن چه خوشایند بچه ها است در کیسه آن ها استقبال می کنند.

در بین مردم عرب خوزستان در این ماه یک بازی به نام محبس(انگشتر کوچک به زبان عربی) رواج داشت که همان پر یا پوچ است که به صورت گروهی در بین مردم عرب انجام می شد.

مردم شهرهای آبادان در روزهای آخر ماه رمضان با خرید لباس های نو و شیرینی و شکلات عید فطر را جشن گرفته و به دید و بازدیدهای خانوادگی و فامیلی می روند. آبادانی ها دو روز مانده به عید فطر را « ام الوسخ » و یک روز مانده به عید را « ام الحلس » می نامند.

ام الوسخ روز نظافت خانه و خرید اجناس جدید برای منزل به دلیل فرارسیدن عید است و روز ام الحلس روز نظافت و رسیدگی شخصی است.

در روز عید فطر درب خانه ها باز است که نشان از مهمانوازی آبادانی ها دارد، اقوام با شعار « یا الله » و « عیدکم مبارک یا اهل البیت » وارد خانه ها شده و جملات « عیدکم مبارک » و « ایامکم سعیده » و « الله ایعوده علیکم بخیر و عافیة » را به زبان می آورند.

ماه رمضان

 غذاهای سنتی آبادان

آبادان تنوع غذایی بسیار بالا و غذاهای خوشمزه ای دارد که معمولا پر ادویه و تند هستند. فلال آبادانی از غذاهای خوشمزه آبادان است که ظاهر ساده اما مزه ای فوق العاده دارد. قلیه ماهی از اصلی ترین غذاهای خوشمزه آبادان است که برای طبخ آن از ماهی، سبزی مخصوص، سیر، پیاز و ادویه جات استفاده می کنند. فلال آبادانی نیز از غذاهای خوشمزه آبادان است که ظاهر ساده اما مزه ای فوق العاده دارد اما فلافل و قلیه ماهی تنها غذاهای آبادان زیبا نیست.

فلافل

برخی از غذاهای آبادانی عبارتند از:

  • سمبوسه
  • کبه عربی 
  • امگشت
  • پاکوره
  • خورش بامیه
  • رنگینک
  • ماهی صبور

خرما یکی از سوغاتی های آبادان است و انواع مختلفی دارد و حلوای خرما، رولت خرما، رنگینک، انواع شیرینی و خرمای شکلاتی، کلوچه و نانهای خرمایی، عدس پلو با خرما، خرما ارده و کوکوی شیره خرما نیز برخی از غذاهایی است که با خرما درست می شود.

آداب و رسوم شهر آبادان ؛ از غذاهای سنتی تا سوغات و...

4.7180
این مطلب مفید بود ؟16812
منبع : بخش فرهنگ و هنر نمناک /ن/ م.ف
برچسب : آداب و رسوم
وبگردی