سفره حضرت زهرا چیا داره؟ عکس تزیین و روش گرفتن فال سفره با معنی
سفره حضرت زهرا (س) یکی از سنتهای زیبا و پرمعنای نذری است که با خوراکیهای خاص، نیت خالص و فال مخصوص پهن میشود؛ در ادامه با محتوا، تزیین و روش گرفتن فال آن آشنا شوید.
سفره حضرت زهرا چیست و چه آدابی دارد؟
حضرت فاطمه زهرا (س) در میان بانوان شیعه جایگاه ویژهای دارند و مردم برای برآورده شدن حاجات به ایشان متوسل میشوند. این توسل اغلب از طریق نذر، توزیع نذری، یا روضهخوانی صورت میگیرد. یکی از این سنتهای نذری، «سفره حضرت فاطمه (س)» است که در ادامه این بخش از نمناک ، آداب دعا و تزیین آن شرح داده خواهد شد.
آداب سفره حضرت زهرا در نقاط مختلف ایران
خانوادههای مسلمان و معتقد به اهل بیت (ع) در مناطق مرکزی ایران شامل تهران، خراسان، یزد و کردستان، آیینهایی چون سفرهاندازی و خطبهخوانی را برگزار می کنند. در خراسان (مشهد) و مناطقی از کردستان (بیجار) آیین خطبهخوانی هم به تنهایی و نیز در اکثر موارد به همراه سفرهاندازی صورت میپذیرد.
این رسوم به عنوان حفظ و پاسداری از میراث فرهنگی-مذهبی همچنان در گوشه و کنار ایران، برگزار شده و ادامه دارد.
.jpg)
دعای سفره حضرت فاطمه
در سفره حضرت فاطمه (س)، دعایی که خوانده میشود، اهمیت ویژهای دارد؛ این دعا توسط رسول اکرم (ص) به حضرت فاطمه (س) آموخته شده تا در روزهای سخت و برای رفع مشکلات خوانده شود.این دعا به شرح زیر است:
يَا اللَّهُ يَا أَعَزَّ مَذْكُورٍ وَ أَقْدَمَهُ قِدَماً فِي الْعِزَّةِ وَ الْجَبَرُوتِ يَا اللَّهُ يَا رَحِيمَ كُلِّ مُسْتَرْحِمٍ وَ مَفْزَعَ كُلِّ مَلْهُوفٍ يَا اللَّهُ يَا
رَاحِمَ كُلِّ حَزِينٍ يَشْكُو بَثَّهُ وَ حُزْنَهُ إِلَيْهِ يَا اللَّهُ يَا خَيْرَ مَنْ طُلِبَ الْمَعْرُوفُ مِنْهُ وَ أَسْرَعَهُ إِعْطَاءً يَا اللَّهُ يَا مَنْ تَخَافُ
الْمَلَائِكَةُ الْمُتَوَقِّدَةُ بِالنُّورِ مِنْهُ أَسْأَلُكَ بِالْأَسْمَاءِ الَّتِي تَدْعُو بِهَا حَمَلَةُ عَرْشِكَ وَ مَنْ حَوْلَ عَرْشِكَ يُسَبِّحُونَ بِهَا
شَفَقَةً مِنْ خَوْفِ عَذَابِكَ وَ بِالْأَسْمَاءِ الَّتِي يَدْعُوكَ بِهَا جَبْرَئِيلُ وَ مِيكَائِيلُ وَ إِسْرَافِيلُ إِلَّا أَجَبْتَنِي وَ كَشَفْتَ يَا إِلَهِي
كُرْبَتِي وَ سَتَرْتَ ذُنُوبِي يَا مَنْ يَأْمُرُ بِالصَّيْحَةِ فِي خَلْقِهِ فَإِذا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ أَسْأَلُكَ بِذَلِكَ الِاسْمِ الَّذِي تُحْيِي
الْعِظَامَ وَ هِيَ رَمِيمٌ أَنْ تُحْيِيَ قَلْبِي وَ تَشْرَحَ صَدْرِي وَ تُصْلِحَ شَأْنِي يَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالْبَقَاءِ وَ خَلَقَ لِبَرِيَّتِهِ
الْمَوْتَ وَ الْحَيَاةَ يَا مَنْ فِعْلُهُ قَوْلٌ وَ قَوْلُهُ أَمْرٌ وَ أَمْرُهُ مَاضٍ عَلَى مَا يَشَاءُ أَسْأَلُكَ بِالاسْمِ الَّذِي دَعَاكَ بِهِ خَلِيلُكَ
حِينَ أُلْقِيَ فِي النَّارِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ قُلْتَ يا نارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاماً عَلى إِبْراهِيمَ وَ بِالاسْمِ الَّذِي دَعَاكَ بِهِ مُوسَى
مِنْ جانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ دُعَاءَهُ وَ بِالاسْمِ الَّذِي كَشَفْتَ بِهِ عَنْ أَيُّوبَ الضُّرَّ وَ تُبْتَ عَلَى دَاوُدَ وَ سَخَّرْتَ
لِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ تَجْرِي بِأَمْرِهِ وَ الشَّيَاطِينَ وَ عَلَّمْتَهُ مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ بِالاسْمِ الَّذِي وَهَبْتَ لِزَكَرِيَّا يَحْيَى وَ خَلَقْتَ
عِيسَى مِنْ رُوحِ الْقُدُسِ مِنْ غَيْرِ أَبٍ وَ بِالاسْمِ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ الْعَرْشَ وَ الْكُرْسِيَّ وَ بِالاسْمِ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ
الرُّوحَانِيِّينَ وَ بِالاسْمِ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ وَ بِالاسْمِ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ جَمِيعَ الْخَلْقِ وَ جَمِيعَ
مَا أَرَدْتَ مِنْ شَيْءٍ وَ بِالاسْمِ الَّذِي قَدَرْتَ بِهِ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ أَسْأَلُكَ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ لَمَّا أَعْطَيْتَنِي سُؤْلِي
وَ قَضَيْتَ بِهَا حَوَائِجِي
چگونه سفره فاطمی را پهن کنیم؟
برای توسل به حضرت زهرا در قلب فضای خانه، سفره ای سفید گسترانیده میشود. این سفره، بستر و میعادگاهی برای گردآوری نذورات و خوراکیهایی است که به نیت توسل و حاجتخواهی تهیه شدهاند. تأمین این نذورات، در درجه اول بر دوش میزبان (صاحب سفره) است که این امر را میتواند به تنهایی یا با یاری جستن از دیگر بانوان نذردار محله به انجام رساند.
خوراکی ها و مخلفات سفره حضرت فاطمه
این سفره متبرک، مجموعهای از اقلام خوراکی و غیرخوراکی را در بر میگیرد.
از مهمترین ارکان این سفره، کاچی است که به عنوان غذای اصلی یا نذری برجسته جای میگیرد. سایر خوراکیها نیز باید با سادگی و از خوراکی های حلال انتخاب شوند؛ مواردی چون نان و پنیر، آش رشته، حلوا و شله زرد، نمونههای رایجی هستند که در این سفره جای میگیرند. شایان ذکر است که در برخی از این مراسمها، آرد گندم نیز به عنوان بخشی از نذورات در کنار سایر اقلام قرار داده میشود.
علاوه بر اقلام خوراکی، ملزومات مراسم مذهبی نیز در این سفره قرار داده میشود. این اقلام شامل:مهر و تسبیح، کتب ادعیه (نظیر مفاتیحالجنان)، نمک، شمع، و سایر وسایلی است که در برگزاری مراسم روضهخوانی و خطبهخوانی کاربرد دارد.
.jpg)
شرایط اساسی و آداب برگزاری سفره حضرت زهرا (س)
برگزاری آیین سفرههای نذری، به ویژه سفره منسوب به حضرت زهرا (س)، مستلزم رعایت چند شرط اساسی است:
- حلال بودن تمام اسباب و خوراکیهای سفره، و پولی که برای تهیه آنها به کار میرود.
- پاکیزگی و طهارت معنوی زنانی که پای سفره نذری گرد میآیند.
- یاری جستن از دختران نابالغی که نامشان «زهرا» است در برخی مناطق، برای تأمین اقلام خوراکی نذری.
- خواندن دو رکعت نماز حاجت و دعا که حضرت زهرا (س) را به دستهای بریده حضرت ابوالفضل العباس (ع) سوگند میدهند تا حاجتشان برآورده شود.
- سم جمعآوری نذورات اولیه، صاحب سفره برای تأمین مواد اولیه، به در خانههایی مراجعه میکند که یکی از اعضای آن نامش علی، حسن، حسین، محمد یا زهرا باشد و از آنها مقداری آرد، نخود، عدس و گاهی وجه نقد دریافت میکند. با استفاده از این نذورات اولیه، سایر ملزومات مانند شیرینی، شمع، نمک و لوازم عبادی تهیه میشود.
فال نیک در مراسم سفره حضرت زهرا (س)
نوع دیگری از اجرای سفره حضرت زهرا (س)، که اغلب با خطبهخوانی همراه است، شامل یک مرحله آمادهسازی دقیق و نمادین برای کسب فال نیک میباشد:
- صاحب سفره به درِ هفت خانهای مراجعه میکند که یکی از اعضای آن حتماً نامش «زهرا» باشد.
- «زهرا»ی آن خانه، مقداری آرد را در ظرفی ریخته و قبل از تحویل، اثر انگشت (پنجه) خود را روی آرد بهطور واضح باقی میگذارد.
- صاحب سفره این مرحله را در هفت خانه تکرار کرده و آردها را جمعآوری مینماید.
- آردهای جمعآوری شده بر روی یک پارچه سفید پهن شده و صاحب سفره از یک بانوی مؤمن و خداجوی می خواهد آرد را الک کند.
- یک ظرف مسی (مانند دیگ یا تغار) روی آرد قرار داده شده و درب اتاق بسته میشود تا برای مراسم روز بعد آماده بماند.
- در این فاصله، اشیای تبرکی نظیر کاسه آب، قرآن، آینه، سرمهدان، شمع یا چراغ روشن، بشقاب، شیرینی، حلوا، خرما، مهر و تسبیح در اطراف سفره چیده میشوند.
- صبح روز بعد، زنان گرد هم میآیند و ظرف روی آرد برداشته میشود.
- اگر نشانههایی مانند «عصا»، «تسبیح» یا «اثر پنج انگشت» بر روی آرد مشاهده شود، آن را فال نیک تلقی کرده و نشانه توجه حضرت زهرا (س) میدانند.
- اندکی از این آرد به عنوان تبرک میل شده و مابقی برای طبخ کاچی و نان استفاده میشود.
- در نهایت، زنان حاضر با سرمهکشیدن و نگاه کردن به آینه، قرآن و آب، با یکدیگر شیرینی تقسیم کرده و به شکرانه این نشانه، جشن میگیرند.
زمان انداختن سفره حضرت زهرا
معمولاً زمان معین و مشخصی برای انداختن سفره حضرت زهرا (س) وجود ندارد و آن را در هر روز از سال و در هر موقع از روز میتوان انداخت. در خراسان، یزد، سمنان و اراک این مراسم روزهای سهشنبه، تهران سهشنبه و چهارشنبه و در سایر نقاط جمعه و نیز ایام دهه فاطمیه این سفره را میاندازند.
.jpg)
محل برگزاری سفره حضرت زهرا
برگزاری آیین و مراسم خطبهخوانی می تواند منازل دوستداران آن حضرت باشد اما بسیاری سعی میکنند این مراسم را در مسجد، حسینیه و نیز فاطمیه محل برگزار کنند.
پذیرایی در پایان سفره حضرت زهرا
در برخی مراسم صاحب سفره ، با استفاده از خوراکی هایی که از باقی اهل محل جمع کرده و با آنها آش ، کاچی و... درست نموده و چیزهای دیگری که در سفره دارد، از حضار پذیرایی می کند و اقلام خوراکی و غیر خوراکی را بین همسایگان و نیازمندان تقسیم میکند. هر کس به نیت شفا و نیز برآوردن حاجات خود مواد خوراکی داخل سفره را تناول میکند و همگان بر آن عقیدهاند که بانوی دو عالم شفاعت آنها را خواهد کرد و حاجتشان برآورده خواهد گردید.
در برخی محافل صاحب سفره از دو دختر که هر دو مادر خود را از دست داده باشند (یتیم) دعوت میکند تا در کنار سایر مدعوین گرد سفره بنشینند.به هر یک از این دو دختر، یک کاسه حاوی کاچی (غذای نذری شیرین) و یک کاسه خالی داده میشود.
مراسم با روایتگری آغاز میشود؛ روضهخوان یا هر بانوی مسنّی که به قصههای مربوط به پاکی و فضائل اهل بیت (ع) مسلط باشد، شروع به سخن گفتن میکند. در طول روایت، دو دختر یتیم، پیوسته محتویات کاسه کاچی را به کاسه خالی منتقل میکنند و در عین حال، با قطعیت و تأکید، اعلام میدارند:«بله، راست است!»
این تبادل کاچی به کاسه خالی، تا پایان قصه ادامه مییابد. این عمل، نمادی از نذر و نیاز قلبی است؛ بدین صورت که حاجتمندان با توسل به حضرت زهرا (س) و با انجام این عمل نمادین (توجه به دو دختر یتیم)، نیاز خود را از خداوند طلب میکنند.
تزئین سفره حضرت فاطمه
برای تزیین سفره حضرت فاطمه اقلامی خوراکی و غیر خوراکی را با سلیقه و در ظروف زیبا درون سفره قرار می دهند. همچنین نان (١٢ عدد)، شمع (١٢ عدد) به نیت ١٢ امام و نیز آجیل مشکلگشا روی سفره میچینند. برای تزئین سفره می توان از گل های طبیعی نیز استفاده کرد.