تکلیف کالابرگ چه شد؟ + جزئیات دهک‌های مشمول یارانه
در این گزارش آخرین وضعیت توزیع کالابرگ الکترونیکی و همچنین دهک بندی یارانه بگیران را می خوانید.
آخرین خبرها از کالابرگ و دهک های یارانه بگیر
ایده پرداخت یارانه نقدی نخستین بار در دولت موسوم به «مهرورزی» و در پی اعلام سیاست‌های تحول اقتصادی (یا به تعبیری دیگر، جراحی اقتصادی) در سال‌های پایانی دور اول ریاست جمهوری (۱۳۸۷ خورشیدی) و بر مبنای اصلاح قیمت‌ها و هدفمندسازی یارانه‌ها شکل گرفت. مبلغ ۴۵ هزار تومان یارانه نقدی به ازای هر نفر، در لایحه بودجه ۱۳۸۸ پس از بحث‌های طولانی و چالش‌برانگیز در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.
دولت «تدبیر و امید» که پس از دولت «مهرورزی و عدالت‌خواهی» زمام امور را به دست گرفت، بدون هیچ تغییری در روش پرداخت یارانه نقدی، همان رویه قبلی را ادامه داد. اما در اقدامی غیرمنتظره، با افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین، ضمن ادامه پرداخت یارانه قبلی، مبلغ ۶۰ هزار تومان به ازای هر نفر را به حدود ۶۰ میلیون نفر پرداخت کرد؛ این در حالی بود که پیش از آن، خود منتقد پرداخت یارانه نقدی بود.
دولت سیزدهم که پس از دولت «تدبیر و امید» روی کار آمد، با اعلام برنامه‌های تحول اقتصادی، نشان داد که همان برنامه تحول اقتصادی مبتنی بر جراحی اقتصادی دولت «مهرورزی» را دنبال می‌کند. حذف ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی و ضروری، افزایش تعرفه کالاهای وارداتی، افزایش حدود ۶ برابری نرخ تسعیر ارز و افزایش تقریباً ۶ برابری قیمت کالاهای مصرفی مردم، منجر به تشدید تورم در سال ۱۴۰۱ شد.
یکی از برنامه‌های اصلی این دولت برای تأمین امنیت غذایی خانوارها، اختصاص یارانه به اقشار کم‌درآمد بود. با افزایش تورم و ناکافی بودن یارانه ۳۰۰ هزار تومانی برای دهک‌های چهارم تا نهم و بخشی از دهک دهم، در کنار یارانه ۴۰۰ هزار تومانی دهک‌های اول تا سوم، دولت سیزدهم در طرح‌های جدید با اختصاص یارانه‌های ویژه تلاش کرد به تأمین کالری روزانه کودکان زیر ۶ سال و زنان باردار و شیرده کمک کند. علاوه بر این، کالابرگ الکترونیکی نیز فعال شد. اما روش پرداخت یارانه در دولت سیزدهم به این صورت بود که خانوارهای هر دهک یا یارانه نقدی دریافت می‌کردند یا با انصراف از آن، کالابرگ الکترونیک برایشان شارژ می‌شد که سبد غذایی این طرح شامل ۱۱ قلم کالای اساسی با میزان مشخصی برای خرید از هر کدام بود.
در ادامه این طرح در دولت چهاردهم، خبرنگار مهر جزئیات آن را از مرجان دبیری، سخنگوی طرح کالابرگ الکترونیک پیگیری کرد.
کالابرگ الکترونیک در دولت چهاردهم برای چه دهک‌هایی شارژ می‌شود؟
مرحله اول و دوم شارژ کالابرگ که از اسفند ۱۴۰۳ در دولت چهاردهم آغاز شد، برای دهک‌های درآمدی اول تا هفتم (۱ تا ۷) بود و در سه فاز اجرا شد.
فاز اول حمایتی بود و شامل افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی می‌شد. فاز دوم، دهک‌های اول تا سوم (۱ تا ۳) درآمدی را در بر می‌گرفت که به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان شارژ شد.
فاز سوم نیز به ازای هر نفر ۳۵۰ هزار تومان اختصاص یافت و افراد می‌توانستند با مراجعه به فروشگاه‌های خرد، عمده و زنجیره‌ای خرید کنند.
این اعتبار خرید محدودیت زمانی ندارد و از بین نمی‌رود. افراد می‌توانند حتی پس از گذشت دو ماه نیز به فروشگاه‌های طرف قرارداد مراجعه کرده و کالاهای تعیین شده را خریداری کنند.
بر این اساس، از مرحله اول تا پایان مرحله دوم (که دو هفته پیش بود)، شهروندان می‌توانند تا پایان خرداد ماه سال ۱۴۰۴ خرید کنند؛ چه کسانی که بخشی از اعتبار را استفاده کرده‌اند و چه افرادی که هنوز خریدی انجام نداده‌اند و قصد دارند یکجا خرید کنند.
تمایل مردم در خرید ۱۱ قلم کالای اساسی بیشتر به خرید محصولاتی با ماندگاری بالا مانند حبوبات، برنج و روغن و سپس گوشت قرمز و گوشت مرغ بوده است.
در این دو مرحله مردم چقدر خرید کردند؟
در مرحله اول ۵۵ میلیون نفر خرید کردند و در مرحله دوم تا شنبه ۱۳ اردیبهشت، ۵۷ میلیون نفر از این اعتبار استفاده نمودند. هیچ مشکلی در تأمین کالا و اعتبار وجود نداشت.
در واقع در انجام فاز اول و دوم فقط خانوارهای دهک اول تا سوم می‌توانستند از این کمک هزینه معیشتی استفاده کنند؟
فاز اول طرح کالابرگ الکترونیک فقط شامل دهک‌های درآمدی حمایتی (تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی) از دهک اول تا هفتم (۱ تا ۷) می‌شد.
فاز دوم شامل دهک‌های درآمدی یک تا سه (۱ تا ۳) بود که می‌توانستند هم خانواده‌های معمولی و هم حمایتی باشند.
آیا خانواده‌های دهک‌های چهارم تا هفتم (۴ تا ۷) هم جزو خانواده‌های حمایتی هستند؟
در کشور حتی خانواده‌های دهک ۸ حمایتی (مانند خانواده‌های دارای معلول) نیز وجود دارند که مشمول طرح کالابرگ الکترونیکی نشدند. دستورالعمل این کمک هزینه معیشتی فقط دهک‌های درآمدی یک تا هفتم را پوشش می‌داد.
آیا طرح کالابرگ فعلی مانند اجرای آن در دوره قبل و در دولت سیزدهم، تاکید بر خرید ۱۱ قلم کالای اساسی با میزان مشخص است؟ مثلاً افراد یک کیلو گوشت مرغ بخرند و مابه‌التفاوت قیمت روز آن با قیمت شهریور ۱۴۰۱ را بپردازند، یا می‌توانند سایر مایحتاج خود را هم خریداری کنند؟
هیچ اجباری در نوع خرید خانوار از این ۱۱ قلم کالای اساسی وجود ندارد. توصیه ما خرید از سه گروه کالایی (لبنیات، پروتئین‌ها یا خواربار) است.
افراد می‌توانند از هر یک از این سه گروه غذایی، هر کالایی را به هر میزان و با توجه به اعتبار کالابرگ الکترونیکی خود خریداری کنند. برای مثال، می‌توانند به اندازه اعتبار خود یک شانه تخم مرغ و یک کیسه ۱۰ کیلوگرمی برنج بخرند.
هدف دولت از این سبد غذایی هم تقویت تغذیه خانواده‌ها و هم حمایت از خانواده‌های کم‌درآمد و ضعیف جامعه است. توصیه ما به خانواده‌ها این است که حداقل سه قلم از این ۱۱ قلم کالای اساسی را تهیه کنند، اما خرید همه آن‌ها الزامی نیست. آن‌ها می‌توانند متناسب با اعتبار خود و بدون محدودیت وزنی، کالاهای مورد نظر را از این اقلام خریداری کنند. به عنوان مثال، یک خانواده سه نفره که برای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان کالابرگ شارژ شده، می‌تواند به مبلغ ۱.۵ میلیون تومان از این ۱۱ قلم، هر آنچه را که می‌خواهد بدون پرداخت هیچ مبلغ اضافی (به اصطلاح مابه‌التفاوت) خریداری کند.
در طرح کالابرگ پیش از دولت چهاردهم، اگر خانواده‌ای دو میلیون تومان شارژ داشت، برای خرید به این مبلغ باید مبلغی بیشتر از اعتبار شارژ شده پرداخت می‌کرد.
طرح کالابرگ دوره جدید چه مزیت‌هایی نسبت به دوره قبل دارد؟
طرح جدید سه مزیت اصلی دارد:اول اینکه به ازای خرید، پولی پرداخت نمی‌شود.
دوم اینکه در گذشته اگر خانواده‌ای اعتبار شارژ شده را استفاده نمی‌کرد، مبلغ حذف می‌شد و به ماه بعد منتقل نمی‌شد. اما در حال حاضر، اعتبار کالابرگ شارژ شده از اسفند ۱۴۰۳ تا پایان خرداد ۱۴۰۴ قابل استفاده است.
سوم، هیچ اجباری در خرید کالاهای مشخص برای خانواده‌ها وجود ندارد. در دوره قبل، مجموعه‌ای از ۱۱ قلم کالا با میزان خرید مشخص از هر کدام در اختیار فروشگاه‌ها بود تا مردم در همان چارچوب خرید کنند.
این مزیت‌ها باعث شده تا استقبال مردم از طرح کالابرگ در این دوره به طور چشمگیری افزایش یابد. طبق آمار، تقریباً ۹۰ تا ۹۵ درصد خانواده‌ها از طرح استقبال و خرید کرده‌اند. تخمین می‌زنیم که از مشمولان طرح، تنها ۳ میلیون نفر هنوز خرید نکرده‌اند که احتمالاً تا پایان خرداد، تعداد استفاده‌کنندگان از این اعتبار بیشتر خواهد شد.
در دوره قبل، سوءاستفاده‌هایی صورت می‌گرفت و فروشگاه‌های خرد، خریداران مشمول کالابرگ را مجبور به خریدهای اضافی می‌کردند تا مبلغ بیشتری دریافت کنند.
بله، حذف پرداخت مابه‌التفاوت باعث شد تا استقبال افراد بیشتر شود و تا ۹۵ درصد خانواده‌ها خرید خود را کامل کنند.
مشمولان طرح کالابرگ چند میلیون نفر بودند؟
بیش از ۵۶ میلیون نفر از جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایران (از دهک یک تا هفت درآمدی) مشمول خرید اعتباری کالاهای اساسی شدند.
آخرین شارژ کالابرگ ۲۷ فروردین ۱۴۰۴ انجام شد. نوبت بعدی پرداخت این یارانه غیرنقدی چه تاریخی خواهد بود و قرار است امسال در چند نوبت کالابرگ الکترونیکی شارژ شود؟
هنوز هیچ تصمیمی در این خصوص گرفته نشده است؛ ضمن اینکه پیگیری دریافت اعتبار کالابرگ از سازمان برنامه و بودجه در حال انجام است.
نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی اعلام کرده که اعتبار این کالابرگ از محل تسعیر نرخ ارز توافقی تأمین خواهد شد، اما تا زمان تأمین آن و حذف دهک‌های درآمدی بالا برای تأمین اعتبار از محل حذف یارانه‌ها، زمان لازم است و هنوز هیچ تصمیم قطعی اتخاذ نشده است.
در صورت انجام این شارژ، این موضوع از طریق مراجع رسمی مانند کانال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا رسانه‌های ملی به طور رسمی اعلام خواهد شد.
توصیه ما به مردم این است که به اخبار غیررسمی مبنی بر شارژ اعتبار کالابرگ تا ۲۰ اردیبهشت یا ۲۰ خرداد اعتماد نکنند و مراقب لینک‌های حاوی این پیام‌ها باشند تا از کلاهبرداری اینترنتی جلوگیری شود.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیش از این اعلام کرده بود که تصمیم رئیس جمهور ادامه طرح خرید کالابرگ، به ویژه برای خانوارهای حمایتی و کم‌درآمد، است. در صورت ادامه طرح، آیا مبلغ خرید اعتباری افزایش خواهد یافت؟
تاکید رئیس جمهور بر ادامه طرح کالابرگ است و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز به طور جدی پیگیر دریافت اعتبار مورد نیاز برای شارژ مجدد کالابرگ است، اما هنوز هیچ تصمیم قطعی در این خصوص گرفته نشده است.
برای حذف چند دهک درآمدی بالا و تزریق یارانه آن‌ها به دهک‌های پایین‌تر، زمان نیاز است.
در راهکار دوم اشاره کردید برای تأمین اعتبار مورد نیاز باید ۴ تا ۵ دهک درآمدی از مشمولیت یارانه حذف شوند. درست است؟
ما در مورد دهک‌های دریافت‌کننده کالابرگ الکترونیک صحبت می‌کنیم. در خصوص یارانه نقدی، اگر سه دهک درآمدی بالا (۸، ۹ و ۱۰ – البته ۱۰ حذف شده است) حذف شوند و پول این بخش به طرح کالابرگ تزریق شود، این یکی از راهکارهایی است که می‌توان برای ادامه این طرح انجام داد.
آیا هدف دولت ادامه طرح برای ۷ دهک نخست درآمدی است؟
نظر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه طرح برای سه دهک نخست درآمدی (خانوارهایی که به سختی مایحتاج خود را تأمین می‌کنند) است.
این یعنی علاوه بر یارانه نقدی که هر ماه برای آن‌ها واریز می‌شود، مشمول خرید اعتباری کالابرگ الکترونیکی نیز می‌شوند؟
بله، هدف این است که در کنار یارانه نقدی، کمک معیشتی غیرنقدی نیز داشته باشند تا از یک زندگی معمولی برخوردار شوند.
طی گفت‌وگویی که با برخی تحلیلگران مسائل اقتصادی داشتیم، عنوان می‌کردند یارانه نقدی باید برای سه دهک نخست جامعه (اقشار ضعیف و آسیب‌پذیر) باشد و طرح کالابرگ برای خرید کالاهای اساسی با قیمت مناسب برای هفت دهک درآمدی کشور فعال باشد، زیرا پرداخت یارانه نقدی تورم‌زا است. آیا در این خصوص مذاکره‌ای انجام شده است؟
آنچه در کالابرگ برای مردم در نظر گرفته‌ایم، اعتبار است و پولی رد و بدل نمی‌شود، بلکه اعتبار برای کد ملی افراد شارژ می‌شود.
اما موضوع یارانه نقدی متفاوت است؛ در این بخش، مبلغ معینی یارانه نقدی به صورت ماهانه به یک کارت بانکی مشخص واریز می‌شود و سرپرست خانواده می‌تواند آن را برداشت کرده و برای مثال، برای پرداخت قسط یا خرید کالایی غیر از اقلام غذایی استفاده کند. در طرح کالابرگ، اعتبار شخص شارژ می‌شود و پولی رد و بدل نمی‌شود؛ در نتیجه، تورم‌زا نبوده و حتی مانع افزایش تورم می‌شود.
پرداخت یارانه نقدی برای دهک‌های یک تا هفت ادامه دارد و هدف در طرح کالابرگ و یارانه اعتباری این است که دهک‌های درآمدی چهار تا هفت حذف شده و فقط دهک‌های یک تا سه و خانوارهای حمایتی در طرح باقی بمانند.
در پایان، بار دیگر توصیه و تاکید می‌کنم که مردم مراقب لینک‌هایی با پیام‌هایی مانند «آیا وام حمایتی به دارندگان کارت یارانه تعلق می‌گیرد یا خیر؟» باشند. این لینک‌ها حاوی پیام‌های کلاهبرداری اینترنتی هستند. هرگونه خبر مبنی بر تغییر یا شارژ مجدد کالابرگ، حتماً به شکل رسمی و از طریق رسانه‌ها اعلام خواهد شد.
سخن پایانی
نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۴ کل کشور اظهار داشت که جلسه مشترکی با مسئولان سازمان برنامه و بودجه برگزار شده و در آن درباره تداوم پرداخت کالابرگ الکترونیکی بحث شده است.
با توجه به اینکه سازمان برنامه و بودجه یک میلیارد دلار دریافتی برای کالابرگ الکترونیک را با نرخ تسعیر بازار ارز توافقی به ریال تبدیل کرده است، بر اساس محاسبات انجام شده، میزان منابع لازم برای پرداخت مرحله سوم کالابرگ نیز در اختیار این سازمان قرار دارد.
محسن زنگنه با بیان اینکه نرخ تسعیر یک میلیارد دلار برداشت شده از صندوق توسعه ملی برای پرداخت کالابرگ حدود ۶۷ هزار تومان بوده است، عنوان کرد که البته بخشی از این منابع به تأمین غذای دانشجویان اختصاص یافته و مابقی آن باید تماماً صرف پرداخت کالابرگ الکترونیک شود.
