آشنایی با انواع دلبستگی در کودکان

دلبستگی کودکان انواع گوناگونی دارد

از روش های تشخیص نوع دل بستگی در کودکان قرار دادن کودک در محیطی تنها به دور از پدر و مادر خود میباشد که عکس العمل کودک در این شرایط به ما کمک می کند در مورد نوع دل بستگی دل بندانمان اطلاعاتی کسب کنیم .

هر شکافی بین مادر و کودک می تواند اثر منفی و قاطعی بر تحول شخصیت کودک داشته باشد که در بزرگسالی منجر به اختلالات رفتاری گردد. طبق پژوهش ها تجارب اولیۀ مادر و کودک می تواند به دلبستگی ناایمن منجر شود، که هر چند پدیدۀ مرضی نیست ولی می تواند به پدیده های مرضی بزرگسالی منجر گردد.ون واگنر بیان می کند کودکان با تشخیص اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی، نافرمانی مقابله ای و ... اکثراً دچار مشکلات دلبستگی و دارای تاریخچه ای از بدرفتاری، غفلت و آسیب های دوران اولیۀ کودکی می باشند.

با وجود اینکه نوپایان و نوباوگان در محیط خانواده، اغلب به مادر خود دلبسته می شوند اما باطنِ روابط و کیفیت این پیوند عمیق عاطفی با مراقب (ممکن است مادر یا پدر باشد و یا هر شخص دیگر)، از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. بگونه ای که کودکان، طیف رفتارهای متعددی را برای بروز دلبستگی از خود بروز می دهند.
برای تشخیص و فهمیدن مدل دلبستگی در فرزند خود، فقط کافی است در یک فضای نا آشنا و جدید، کودک نوپای خود را با اسباب بازی های محبوبش برای مدت زمان کوتاهی (5- 4 دقیقه) تنها بگذارید تا بتوانید واکنش او را هنگام غیبت تان بررسی کنید. البته در این آزمایش حضور یک فرد غریبه با کودک در اتاق هم، برای مراقبت و مشاهدۀ واکنش کودک نوپا در زمان نبودِ شما، لازم است. نکتۀ دیگر اینکه، از این روش برای تعیین کیفیت دلبستگی نوباوگان و نوپایان 3 تا 1 ساله، استفاده می شود.

تشخیص انواع دلبستگی در کودکان

1. دلبستگی ایمن:
وقتی دلبستگی کودک در شرایط ایمن باشد، در فضای نا آشنا، کودک نوپا حضور و وجود والدش را همچون جان پناه و پناهگاهی ایمن تلقی می کند و به محضِ نبودِ والد مراقب، نمی تواند فرد غریبه را جایگزینِ وجودِ آرام بخش و مطمئنِ والد (مادر) خود کند.
با حضور والد در موقعیتی نا آشنا، کودک نوپا با اطمینان خاطر به کنجکاوی، کنکاش و بررسی محیط اطراف خود می پردازد. با اسباب بازی هایش با آسودگی و آرامش خاطر، بازی می کند. اما در هنگامی که مادر (والدِ حامی) او را در اتاق با فرد غریبه و اسباب بازی هایش تنها می گذارد، کودک گریه و زاری سر می دهد و اضطراب جدایی در رفتار او، کاملا مشهود است. چون او وجود مادرش را به فردی غریبه ترجیح می دهد و پس از بازگشت مجدد مادر به اتاق، بلافاصله با مادرش ارتباط برقرار کرده و به او نزدیک می شود و پس از گذشت مدتی کوتاه، گریه اش قطع می شود. الگوی دلبستگی ایمن، متداول ترین الگوی دلبستگی در تمام جوامع و کشورها محسوب می شود.

دلبستگی در کودکان انواع مختلفی دارد

2. دلبستگی دوری جو و جدایی طلب:
ماری اینسورث که مبدع روش موقعیت غریب برای سنجش کیفیت دلبستگی در نوباوگان ونوپایان است؛ در بررسی های خود به این نتیجه رسید که برخی از نوباوگان، در نبودِ والد، از غیبتش ناراحت نمی شوند و واکنشی مانند والد خود به فرد غریبه نشان می دهند. در هنگام حضور والد در اتاق، نسبت به او بی اعتنا بود و اهمیتی به حضور او در اتاق نمی دهند. همین طور هنگام بازگشت دوبارۀ والد به اتاق، تمایلی به استقبال کردن و ارتباط گرفتن با والد خود را ندارند و از او دوری می کنند و یا حداقل در ارتباط گرفتن مجدد با والد، به آهستگی و با سردی رفتار می کنند. این موضوع از در آغوش والد نرفتن و نچسبیدن به او هنگام مراجعۀ دوباره به اتاق فهمیده می شود.
احتمالا والدین این قبیل نوباوگان، وقت کمتری را با فرزند خود سپری میکنند و یا تعامل کودک با خود را پس می زنند و حاضر به برقراری ارتباط با فرزند نوپای خود نیستند. البته شق سومی هم وجود دارد. ممکن است والدین کودک دوری جو، خیلی او را کنترل کرده و زیر ذره بین کنترل خود گرفته اند تا این حد که فرزند آنها، دلبستگی دوری جو و جدایی طلب را از خود نشان می‎ دهد.
3. دلبستگی مقاوم:
این دست از کودکان، به دلیل ترس جدایی از والد، لذت استفادۀ کافی از محیط را نمی برند. به همین دلیل، در موقعیتی نا آشنا، مدام به والد خود می چسبند و پس از بازگشت مجدد والد، رفتار کتک زدن را از خود بروز می دهند و به اصطلاح، قشقرق به راه می اندازند و به راحتی هم نمی توان آنها را ساکت و آرام کرد.
بچه‎هایی با دلبستگی مقاوم، از ارتباط گرفتن با دیگران می ترسند و کمتر تمایل دارند در فضاهای نا آشنا و در کنار افراد غریبه، حاضر شوند. البته دربارۀ این موضوع باید بررسی شود آیا سرشت کودک و یا فرهنگ خانواده بدین گونه بوده یا این مسئله توسط محیط و عوامل بیرونی، تقویت شده است؟
4. دلبستگی آشفته - سردرگم:
رفتار کودکان با این شیوۀ دلبستگی، پر از تضاد و تناقض است. آشفتگی و پریشان حالی را می توان از نوع رفتارهای آنان فهمید. مثلا در هنگام مراجعۀ دوبارۀ مراقب (مادر) به اتاق، با گرفتن ژست های عجیب و غریب به خود، نگاهشان را از مادر می گیرند. بعد ممکن است، یک دفعه و به صورت غیر منتظره، گریه و زاری کنند. گاهی با نگاهی خشک و افسرده، به مراقب خود نگریسته و برای تعامل برقرار کردن با والدین خود هم، به شدت مقاومت می کنند.
در مجموع، نا امنی بیشتری در رفتارکودکان با دلبستگی آشفته – سردرگم وجود دارد که باید علت بروز آن در این دست کودکان بررسی شود.
پژوهشگران در این رابطه، به 4 عامل مهم و مؤثر بر ایمنی دلبستگی رسیده اند:
1. تدارک دیدن زمان و فرصت برای تعامل و ارتباط با کودک،
2. چگونگی کیفیت مراقبت،
3. سرشت و ویژگی های شخصیتی کودک،
4. وضعیت و شرایط خانواده ای که کودک و والدین در آن زندگی می کنند.
همچنین مطالعات نشان می دهد تنوع فرهنگی، نقش پر رنگی در ثبات دلبستگی نوپایان دارد. به گونه ای که رفتار نوپایان تا حد زیادی تابع پیامدهای اعتقادات، ارزش های اجتماعی و آداب و رسوم فرهنگی خانوادۀ خود است. کودکان طبقه های متوسط اجتماعی و اقتصادی که ثبات و هماهنگی در زندگی آنها وجود دارد؛ کیفیت دلبستگی شان ایمن و پایدار است. پس بهتر است با فراهم کردن محیطی مناسب، دلبستگی ایمن و خاطرات خوبی را برای فرزند دلبندمان ایجاد کنیم.