زندگینامه کامل امام محمد تقی (ع) + القاب، ازدواج، فرزندان

زندگینامه ی کامل امام محمد تقی(ع) ؛ جوادالائمه

محمد بن علی بن موسی مشهور به امام محمد تقی و جوادالائمه نهمین امام شیعیان و جوان ترین امام در هنگام شهادت بوده است. بسیاری از شیعیان امام جواد (ع) را باب الحوائج می خوانند و در امور مادی به امام جواد (ع) توسل می جویند. در این بخش از دین و مذهب نمناک به مناسبت شهادت امام محمد تقی (ع) با زندگینامه این امام بزرگوار آشنا خواهیم داشت.

ولادت جوادالائمه

نهمین امام شیعیان که نام مبارکش محمد است ، در 10 ماه رجب سال 195 هجری قمری در مدینه چشم به دنیا گشود. برخی منابع، تولد امام جواد را 15 رمضان (اشعری، ص99) و برخی دیگر 19 رمضان (ابن شهرآشوب، ج4، ص379) گفته اند.

مادر ایشان کنیزی به نام سَبیکه نوبیه بود (کلینی، الکافی، 1407ق، ج1، ص492). در برخی منابع، مادر امام جواد (ع)، از خاندان ماریه قبطیه، همسر پیامبر(ص)، به شمار آمده(کلینی، الکافی، 1407ق، ج1، ص492.) و نام های خَیزُران،(کلینی، الکافی، 1407ق، ج1، ص492.) ریحانه، سکینه،(طبری، دلائل الامامه، 1413ق، ص396.) نوبیه،(مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص273.) درّه و مریسیه نیز برای او ذکر شده است. (قرشی، حیاة الامام محمد الجواد، ص21.)

پدر امام جواد، امام رضا (ع) امام هشتم ما شیعیان است. ایشان پس از شهادت امام رضا (ع) در حالی که 8 سال بیشتر نداشتند، به امامت رسیدند.

القاب امام محمد تقی (ع)

نسب محمد بن علی بن موسی بن جعفر، امام نهم شیعیان با شش واسطه به امام علی علیه السلام پیشوای اول شیعیان، می رسد. کُنیه وی ابوجعفر و ابوعلی است و از وی با عنوان ابوجعفر ثانی یاد می شود . (کلینی، الکافی، ج1، ص82) 

از القاب مشهور امام نهم، جواد و ابن الرضا، تقی، زکی، قانع، رضی، مختار، متوکل، مرتضی و منتجب است. 

دوران امامت امام محمد تقی (ع) در کودکی 

محمد بن علی(ع)، پس از شهادت امام رضا (ع) در سال 203ق به امامت رسید. (طبری، دلائل الامامه، 1413ق، ص394). هنگام شهادت امام رضا (ع) ایشان 8 سال داشتند (نوبختی، فرق الشیعه، ص88) و سنّ کمِ او در هنگام شهادت پدر، سبب شد تا شماری از اصحاب امام رضا (ع)، در امامت او تردید کنند؛ برخی عبدالله بن موسی را امام خواندند و برخی دیگر به واقفیه پیوستند، اما بیشتر آنان امامت محمد بن علی(ع) را پذیرفتند.

مسئله به امامت رسیدن جوادالائمه در کودکی در زمان حیات امام رضا(ع) نیز مطرح بود. حضرت رضا در واکنش به کسانی که خردسالی جوادالأئمه را مطرح می کردند به نبوت حضرت عیسی در کودکی استناد می کرد و می فرمود:«سن عیسی هنگامی که نبوت به وی عطا شد کمتر از سن فرزند من بوده است.» (کلینی، الکافی، 1407ق، ج1، ص322)

در روایاتی آمده است که گروهی از شیعیان در مدینه با عبدالله بن موسی دیدار کردند و از او سؤالاتی پرسیدند، ولی او پاسخ های نادرست دادو در همان مجلس بودند که امام جواد(ع) وارد شد و آنان دوباره پرسش هایشان را مطرح کردند و با پاسخ های امام جواد (ع) قانع شدند.

اگر چه امام جواد علیه السلام نسبت به سایر امامان در سن بسیار کمی به امامت رسید، اما 17 سال امامت کرد و دوران امامت ایشان ، دورانی نسبتاً طولانی و پر حادثه بود. دوران امامت این بزرگوار با خلافت دو تن از خلفای عباسی، 15 سال از امامت او در خلافت مأمون(193-218ق) و 2 سال در خلافت معتصم (218-227ق) سپری شد.

ازدواج امام محمد تقی (ع)

مأمون عباسی در سال 202ق یا 215ق دختر خود ام فضل را به عقد امام جواد (ع) در آورد. به گفته ابن کثیر (701-774ق) مورخ اهل سنت، خطبه عقد او با دختر مأمون در زمان حیات علی بن موسی الرضا (ع) خوانده شد، اما مراسم ازدواج آنها در سال 215ق در تکریت انجام شده است. (ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج10، ص295 )

به گزارش شیخ مفید در کتاب الارشاد، مأمون به دلیل شخصیت علمی محمد بن علی(ع) و محبتی که نسبت به او داشت، ام الفضل دختر خود را به ازدواج آن حضرت درآورد. (مفید، الارشاد، ج2، ص281-282)

 برخی از پژوهشگران بر این باورند که این ازدواج با انگیزه و اهداف سیاسی انجام شده است از جمله اینکه مأمون می خواست از این راه، امام جواد و ارتباط او با شیعیان را کنترل کند. (جعفریان، ص478)

امام، از ام فضل صاحب فرزندی نشد. (ابن شهرآشوب، ج4، ص380) همسر دیگر جوادالأئمه، کنیزی به نام سمانه مغربیه است و همه فرزندان امام جواد از سمانه بودند. ( قمی، منتهی الامال،  ج2، ص497)

فرزندان امام جواد ( ع)

امام جواد(ع) 4 فرزند به نام های علی، موسی، فاطمه و امامه داشت. (مفید، الارشاد، ج2، ص295)

 برخی دختران امام را 3 تن به نام های حکیمه، خدیجه و ام کلثوم می دانند. (ابن شهر آشوب، ج4، ص380) در برخی از منابع متأخر، از ام محمد و زینب نیز به عنوان دختران آن حضرت یاد شده است. (حلاتی، ریاحین الشریعه، ج4، ص316)

ویژگی های اخلاقی امام جواد (ع)

امام محمد تقی بسیار بخشنده بود و دلیل ملقب شدن ایشان به جواد را، کثرت بخشش و احسان او به مردم دانسته اند. (قرشی، حیاة الامام محمد الجواد، ص70-71 )

امام جواد(ع)، برتری انسان ها را نسب و نژاد نمی دانست و علم آنان می دانست .از او نقل شده است که الشریف کلُّ الشریف مَن شرّفَه علمُه؛ با شرافت ترین از همه شریف ها کسی است که شرفش به واسطه علمش باشد . (اربلی، کشف الغمه، ج2، ص350)

امام  به طبقات پایین جامعه از جمله بردگان توجه داشت و با آنان نشست و برخاست می کرد.

جایگاه امام جواد نزد اهل سنت

بسیاری از عالمان اهل سنت، شخصیت علمی جوادالأئمه را ممتاز دانسته و شیفتگی مأمون به او را به دلیل شخصیت علمی و معنوی او در کودکی دانسته اند و او را فردی دارای خصایل نیکو مانند تقوا، زهد و سخاوت دانسته اند. مثلا:

ابن تیمیه ملقب شدن او به جواد را، به دلیل شهرتش در سخاوت و بزرگواری می داند. (محمد رشاد سالم، ج4، ص68-69)

 جاحظ عثمان معتزلی نیز، محمد بن علی(ع) را عالم، زاهد، عبادت پیشه، شجاع، بخشنده و پاک معرفی کرده است. ( العاملی، الحیاة السیاسیة للامام الجواد، ص137)

 اصحاب مشهور پیشوای نهم شیعیان

عبدالعظیم حسنی، احمد بن ابی نصر بزنطی، حسن بن سعید اهوازی، احمد بن محمد برقی و ابراهیم بن هاشم از اصحاب مشهور پیشوای نهم شیعیان بودند.

شهادت امام جواد علیه السلام

در مورد شهادت امام جواد (ع) به برخی از سوالات زیر پاسخ می دهیم تا جزئیات بهتر برایتان روشن شوند.

امام محمد تقی در چند سالگی به شهادت رسید؟

چنانچه پیش از این هم در نمناک عنوان شد ایشان جوان ترین امام شهید ما مسلمانان هستند . امام جواد (ع) جوانترین امام در زمان شهادت بود و در 25 سالگی به شهادت رسیدند.

امام محمد تقی در چه سالی به شهادت رسید؟

روز شهادت امام محمد تقی، در بیشتر منابع، آخر ذی القعده سال 220 هجری قمری است. (طبرسی، اعلام الوری،  ج2، ص106)

امام محمد تقی به دست چه کسی و چگونه به شهادت رسید؟

درباره چگونگی شهادت پیشوای نهم شیعیان اختلاف است. در برخی از منابع آمده است که معتصم به وسیله منشی یکی از وزیرانش او را مسموم کرد و به شهادت رساند. (عیاشی، التفسیر، 1380ق، ج1، ص320)

  به گزارش مسعودی، مورخ قرن سوم قمری، معتصم و جعفر بن مأمون در اندیشه کشتن محمد بن علی(ع) بودند. چون جوادالأئمه از ام الفضل فرزندی نداشت، جعفر، ام الفضل (خواهرش) را تحریک کرد که محمد بن علی را مسموم کند. آن دو سمی را در انگور نهادند و امام از آن خورد. ام الفضل پس از آن که جوادالأئمه را مسموم کرد، پشیمان شد و می گریست؛ اما امام به او خبر داد که به بلایی دچار می شود که مرهم پذیر نباشد. (مسعودی، اثبات الوصیة، 1426ق، ص227)

امام محمد تقی در کدام شهر به خاک سپرده شد؟

امام محمد تقی (ع) در کنار قبر جدّ بزرگوارش حضرت امام موسی کاظم در کاظمین به خاک سپرده شد.