سنا | نکات مهم در پرورش و نگهداری “سنا”

     سنا بوته ای کوچک و بومی هند، مصر، آفریقای شمالی، نیجریه، سودان و چین است. در حالِ حاضر سنا در بسیاری از نقاطِ دنیا رشد داده می شود. برگ های این گیاه ظریف و شکننده اند. این برگ های سبزِ مایل به خاکستری، خواصِ داروییِ زیادی دارند. گیاهِ سنا گل هایی زرد رنگ می دهد و ساقه هایی به رنگِ سبزِ کمرنگ دارد. تخمدانِ این گیاه نیز دوکی مانند بوده و دارایِ خواصِ داروییِ بیشماری است. این گیاه حداکثر تا ارتفاعِ 1 متر رشد می کند.

این گیاهِ بومیِ مناطقِ استوایی، به طورِ طبیعی در مناطقِ گرم قاره آفریقا رشد می کند؛ اما ارزشِ داروییِ آن باعث شده است تا در اکثرِ نقاطِ جهان کِشت داده شود. کِشت این گیاه با کاشتنِ بذرِ آن و یا قلمه گرفتن از آن حاصل می شود. گیاهِ سنا خاک زهکش را ترجیح می دهد و برای شکوفایی به نورِ کاملِ خورشید احتیاج دارد. بذر هایِ این گیاه در فصلِ بهار کاشته می شوند و برداشت در تابستان صورت می گیرد. برگ هایِ سنا قبل و یا در هنگامِ شکوفه دهیِ گیاه برداشت می شوند. با این وجود تخمدان های رسیده باید در پاییز برداشت شوند.

 

سنا معطر بوده و مسهل، ضد کرم و ضد نفخ است.سنا بزرگترین زیرقبیله خانواده Fabaceae با نام cassiinae است که عمدتا شامل درختچه ها و یا درختانی با ارتفاعی متوسط می شود. این گونه خزاندار، چوبی، چند ساله و بوته ای است. ریشه عمودی داشته و ساقه های محکم آن معمولا کمتر از 2 متر ارتفاع دارد. این ساقه ها یا شاخه های کوچکتر معمولا بدون کرک و یا به مقدار کمی کرکدار هستند. برگها مرکب بوده و در هر برگ 6-4 برگچه وجود دارد که به صورت متناوب قرار گرفته اند. برگچه ها بیضی شکل بوده و در هر دو سمت به میزان کمی کرکدار است. گلدهی معمولا در فصل بارندگی رخ می دهد ولی در مناطق مرطوب گلدهی می تواند در تمام طول سال نیز انجام شود. گلها در این گونه پنج پر و شعاعی است. میوه های این گیاه، بیضی شکل، چروکیده و به شدت خمیده همستند به طوریه هلالی شکل می شود.

 

هر میوه می تواند تا 11 بذر داشته باشد. بذرها سبز زیتونی، سبز و یا سیاه رنگ هستند. سنا معمولا در علفزارهای مناطق خشکتر آفریقا دیده می شود. ارتفاع از سطح دریا که بیشتر از 1850 متر باشد برای رشد این گیاه مناسب است. معمولا در کنار رودها و مناطق ماسه ای و در مناطق رها شده از قبیل مزارع رها شده ، فواصل بین شهری و حاشیه رودها رشد می کند. این گیاه با آب و هوای گرم سازگار است و در این شرایط می تواند در تمام طول سال رشد کند. برخی از این گونه ها را می توان به عنوان گیاهی زینتی به کار برد. از این گیاه برای احیای جنگلها استفاده شده و همچنین می تواند برای پروژه های بیابان زدایی نیز به کار گرفته شود.

 

گونه آرتمیسی (سنا)

گونه فیستولا

گونه bicapsularis

گیاه سنا به عنوان مسهل و ملین و تصفیه کننده حون است . اثرش بیشتر بر روی روده بزرگ است و حالت انقباضی (حرکات دودی) روده بزرگ را تحریک و تقویت می کند و به تخلیه ان کمک می کند .

ویژگی گیاه سنا این است که مستقیما و بدون واسطه دستگاه گوارش را تحریک نمی کند بلکه آن را به تجدید فعالیت انداخته و تخلیه روده را آسان تر می کند . سنا نباید در افراد کمتر از ده سال مصرف شود .

این گیاه به حالت خود رو به مقدار زیاد در افریقا مانند ناحیه سودان وصحرا،آسیای صغیر،عربستان و سواحل سومالی تا موزامبیک می رویدودر هندوستان در بنجاب ،در ایران در نواحی جنوبی وبلوچستان می روید .

درختچه ای به ارتفاع 70سانتی متر وچند ساله دارای برگهای مرکب برگها کمی پهن وتخم مرغی شکل گل آن زرد مایل به کبود،میوه آن به صورت غلاف قوسی و خمیده از نظر اندازه در حدود طول غلاف باقلا است.برگچه ومیوه آن خاصیت دارویی دارد.

رئین دارای صمغ،املاح منیزیم ونوعی قند است علاوه بر این دارای ماده اوکسی متیل،آنتراکینون ست ،الو امودین، سنئوزیدها وفلاونوئیدهااز دیگر ترکیبات موجود در سنا است.

تکثیر با بذر:بذر کاشته شده در بهار به سهولت می روید. برای کاشت بذر لازم است بذر را حداقل یک شب در آب گرم بخوابانید تا پوسته ی سخت روی آن نرم و آماده ی جوانه زدن گردد.

زمان مناسب کاشت مستقیم این گیاه فروردین تا اردیبهشت است0بذر این گیاه را باید قبل از کاشت خراش دهی کردو سپس به مدت 12-10 در آب خیساند بذور 3روز پس از کاشت شروع به جوانه زنی می کنند وپس از 14 روز جوانه زنی آن کامل می شود. این گیاه در مرحله بلوغ کامل به شوری مقاوم است0 این گیاه در هر هکتار به 100تا 50 کیلو گرم نیتروژن ،20 تا50 کیلو گرم فسفات،20تا30 کیلو گرم پتاس نیاز دارد 0به آبیاری زیاد وغرقابی شدن حساس است .آبیاری آن به صورت فارویی است0زمان برداشت این گیاه پس از کاشت وپس از اینکه برگها رشد کافی نمودند می باشد .

 

معمولا ً3برداشت انجام می شود که برداشت دوم 30تا20 روز پس از برداشت اول و برداشت سوم 30 تا 20روز پس از برداشت دوم می باشد0 بعداز برداشت برگها را بصورت یک لایه نازک در سایه پهن کرده تا کاملاً خشک شود وجین علفهای هرز در مرحله کاشت در این گیاه ضروری است

سنا حدود 2200 تا1400kg در هکتار برگ و200 تا150kg میوه خشک تولید می نماید

اقلیم:کاسیای S.artemisioidesبه خوبی به اقلیم یخبندان تحمل نشان می دهد،اما سایر گونه ها هوای گرم را ترجیح می دهند و در هوای خیلی سرد زنده نمی مانند.

میزان نور و دما:تمام کاسیاها در آفتاب کامل بهترین رشد را دارند.

خاک:کاسیاها به خاک کاملاً زهکشی شده و تهویه ی خوب نیاز دارند.گونه ی فیستولا در خاکی که مدتی پیش از زمان کاشت با مواد آلی پوسیده تقویت شده باشد بهترین وضعیت نشو و نما و تولید گل را خواهد داشت.

بذر کاشته شده در بهار به سهولت می روید.برای کاشت بذر لازم است بذر را حداقل یک شب در آب گرم بخوابانید تا پوسته ی سخت روی آن نرم و آماده ی جوانه زدن گردد.

آبیاری:گونه ی آرتِمیسی خشکی و خشکسالی را تحمل می کند،ولی بوته های تازه کشت شده به آبیاری منظم نیاز دارند.گونه ی فیستولا رطوبت تابستانیِ فراوان می طلبد،اما در زمستان دوست دارد در جای خشک نگهداری شود.

کوددهی:تمام کاسیاها به تغذیه ی اضافی،ترجیحاً در اوایل بهار،خوب پاسخ می دهند.هر نوع غذای کامل گیاهی را نیز می توان به کاربرد.گونه ی آرتِمیسی،فقط به تغذیه ی مختصر نیاز دارد.

مشکلات:کاسیاها از لحاظ آفت و بیماری مشکل خاصی ندارند.

 

فصل:گونه ی آرتمیسی از اواخر زمستان تا اوایل تابستان گل آذین است.گونه ی دو کپسوله در پاییز و گونه ی فیستولا در سراسر ماههای تابستان تا اوایل پاییز گل می دهد.

به طور کلی:شکل دهی تنها پیرایش لازمی است که باید بر روی کاسیاها انجام داد.گونه ی دوکپسوله را بلافاصله بعد از خاتمه ی گل دهی از سرشاخه های کهنه بپیرایید تا از تشکیل نیام های بذر بر آنها جلوگیری کنید.

کاسیای S.artemisioides به خوبی به اقلیم یخبندان تحمل نشان می دهد، اما سایر گونه ها هوای گرم را ترجیح می دهند و در هوای خیلی سرد زنده نمی مانند.